Deze Dag: Een knots van een knal

© RTV Noord
Het is even na half elf in de avond. Klaas Helmantel maakt aanstalten om naar bed te gaan. Dan hoort hij een onheilspellend gerommel, gevolgd door een knal: 't was net of der n golf onder t veurhoes deurkwam, de heule boudel kroakte en schudde', zei hij achteraf. Het gebeurt op deze dag in de geschiedenis, 16 augustus 2012.
Groningen is zojuist getroffen door de zwaarste gasbeving ooit. Het epicentrum valt bijna samen met de boerderij van Klaas, broer van de beroemde kunstschilder. Die boerderij is door alle lichte en zwaardere bevingen overal beschadigd.
De beving van Huizinge is, zoals een inwoonster van Loppersum het in goed Gronings formuleert, 'Aans as aans'. Het is 'een knots van een knal' zegt een andere Lopster. Schademeldingen stromen binnen bij de NAM. Het KNMI stelt vast dat de kracht van de beving officieel de zwaarste ooit in het Groningenveld is: 3,6 op de schaal van Richter.

Beroep op provinciebestuur

De gemeente Loppersum doet een beroep op het provinciebestuur om bij het vergoeden van de schades de Nederlandse Aardolie Maatschappij te dwingen ruimhartiger dan tot nu toe, uit te keren. Het boegbeeld van de provincie, Commissaris Max van den Berg, neemt die handschoen op en maakt in Den Haag duidelijk dat hier alleen klinkende munt tegenover kan staan.
Het 'Miljard van Max' is geboren en roept wisselende reacties op. 'Het in het wilde weg roepen van bedragen doet de zaak geen goed' zegt de woordvoerder van zijn eigen PvdA in de Tweede Kamer. De burgemeester van stad, partijgenoot Rehwinkel, reageert ook al afwijzend in een gesprek met NRC Handelsblad.

Dag na de klap

De dag na de klap eert Sauwerd Ranomi Kromowidjojo, die terug is uit Londen met twee Olympische gouden medailles. Wetenschapper Theo Jurriëns is erbij. Het is feest, maar er zijn vooral mensen die hem aanklampen over de vorige avond: 'Veel ouderen vertelden me dat ze bang waren, heel erg bang.'
Die angst geldt wat er allemaal nog meer kan gebeuren na deze grote klap. De minister van Economische Zaken, Henk Kamp, belooft de risico's voor de bewoners van het bevingsgebied tot in detail uit te zoeken. En komt niet lang daarna met de onheilspellende mededeling dat er doden kunnen vallen bij een volgende zware beving.

Ene onderzoek na het andere

Vervolgens stapelt hij het ene onderzoek op het andere, maar over de kracht van bevingen en de hoeveelheid gewonnen gas die daaraan gekoppeld is, blijven deskundigen verschillend oordelen. Ook wordt ondubbelzinnig vastgesteld dat jarenlang bij de gaswinning de veiligheid van de inwoners van Groningen minder telt dan de opbrengst.
Het kabinet besluit niettemin het jaar daarop een hoeveelheid gas te winnen die sinds 1981 ongekend hoog is voor het Groningenveld. De installaties pompen in één kalenderjaar 53,87 miljard kuub uit de bodem van Huizinge en omgeving.

Vijf jaar verder

We zijn nu vijf jaar verder. Veel schades, vooral klainere, zijn hersteld. Duizenden Groningers hebben zonnepanelen op hun dak dankzij de waardevermeerderingsregeling en er wordt gewerkt aan de versterking van huizen, om het ergste te voorkomen bij een nieuwe grote klap.
Toch overheerst pijn, boosheid, verdriet en frustraties bij mensen die van het kastje naar de muur zijn gestuurd. Ze zijn totaal ontregeld door alle ellende in en rond hun huis. Ze krijgen schade niet of onvoldoende vergoed door een instantie, die waar mogelijk vertragingstactieken hanteert. Met de zegen van de rijksoverheid.

Andere energiebronnen

Voorzichtig wordt gepraat over transitie, de overgang naar een toekomst waarin andere energiebronnen het gas vervangen. Klaas Helmantel is wat dat betreft zijn tijd ver vooruit. Hij stookt zijn boerderij warm met hout en gooit daar in de kachel altijd een blok achteraan: 'Törf. Dat blift veul laanger liggen as holt.'
Een gasaansluiting is aan hem nooit besteed geweest. Toch ontsnapt ook hij niet aan de gevolgen van gaswinning. Zijn boerderij is zwaar beschadigd. De diepste scheuren zijn ontstaan op deze dag in de geschiedenis, 16 augustus 2012.
Pieter de Hart is redacteur bij RTV Noord en historicus. Elke woensdag schrijft hij over 'deze dag' in het verleden van Groningen.