Vijf jaar na de Facebookrellen: 'Ik dacht dat er doden zouden vallen'

Voor Rik-Jan Wesselink komt het allemaal weer even terug.  Zeker nu het deze donderdag exact vijf jaar geleden is dat Haren wereldnieuws is door de Facebookrellen.

En hij zit er midden tussen. Sterker nog: met een hockeystick in de aanslag staat Rik-Jan die 'vreselijke avond' op het platte dak voor het raam van de slaapkamers van zijn dochters. 

'Het was oorlog. Ik was doodsbang dat de op hol geslagen meute mijn kinderen iets zou aandoen.'

Het hakt er stevig in. Wat volgt zijn moeilijke jaren. 'Het was zo heftig dat het lang heeft doorgewerkt in ons gezin. Maar we krabbelen langzaam maar zeker weer op.'

Met huisarts Bert Vries staan we vijf jaar later weer zij aan zij in zijn tuin, met het vizier gericht op het kruispunt waar het allemaal begint. We kijken nog even terug op een 'absurde avond'. En denken terug aan al het glaswerk en stenen, die ons tijdens de rellen op die plek om de oren vliegen. 

En Bert heeft op dat moment ook al een hockeystick in zijn hand. Voor als de opgefokte menigte zijn huis en haard te dicht naderen. Hij blijft het maar roepen: 'Waar blijft die ME nou?'

Hij denkt er nog nauwelijks aan terug. Ja, nu even omdat media hem benaderen. 'Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die er nog last van hebben, maar dat geldt niet voor ons. Het was een absurde avond. Maar wel een incident, omdat heel veel dingen opeens bij elkaar kwamen.'

Het begint bij zijn straatgenootje in de Stationsweg: Merthe. Ze heeft geen enkel idee wat er achter weg komt, als ze 78 vrienden uitnodigt voor haar 'sixteen-party'. Via het dan al sterk oprukkende Facebook.

Een grapjas maakt er vervolgens een 'openbaar event' van. En dan gaat het los. Zeker als in notabene Nieuw Zeeland een winkelbediende zich er ook gaat mee bemoeien. De uitnodiging wordt gekaapt.

Sterker nog: de Amerikaanse spektakelfilm Project X wordt er aan geplakt. Inderdaad: een film over een feestje dat volledig uit de hand loopt.

Het aantal mensen dat laat weten 'Ik kom' groeit met duizenden tegelijk. Merthe haar vader Coen doet nog een poging het dreigend onheil te voorkomen. Hij roept op om niet naar Haren te komen.

Dat is tegen dovemansoren gezegd. Zeker als de traditionele media in de laatste dagen voor het feestje er bovenop duiken. Het aantal 'ik kom'-melding blijft maar stijgen.

De autoriteiten komen nog wel op het laatste moment met een drankverbod, maar vergeten de verkoop van alcohol die dag te verbieden. De politie roept een paar uur voordat het echt los gaat, nog dat 'alles onder controle is.'

Dan stromen jongeren uit alle hoeken en gaten van het land al toe. Het begint gezellig. Er wordt volop gezongen. Voor Merthe: 'Lang zal ze leven' en 'Waar is dat feestje?'. En er wordt volop gedronken.

Bert Vries ziet dan al van mijlenver aankomen dat het fout gaat. 'Ik roep dat ook nog tegen de commandant van de paar politiemensen die er dan zijn. Hij laat blijken het ook niet te weten.'

De stemming slaat rap om en wordt grimmig. Als het eerste dranghek de lucht in vliegt, gaat het los. Het bescheiden rijtje agenten aan de kop van de Stationsweg weet niet wat hen overkomt.

Haren verandert in de kortste keren in een slagveld. Inclusief de plundering van de plaatselijke grootgrutter, die kort daarvoor nog forse omzet haalde met de drankverkoop.

Het is chaos. Omwonenden kijken vanachter hun deuren angstig toe. Politiemensen zijn ver in de minderheid. Een verslaggever van RTV Noord wordt live in uitzending door een ME-er met paniek in zijn ogen tegen de grond geslagen.

Een dag later wordt de balans opgemaakt. Tientallen gewonden en een kwart miljoen euro schade.

'Dit was ongekend', roepen de autoriteiten in koor tijdens een persconferentie. Politiebaas Oscar Dros weet te melden dat er vijfhonderd politiemensen zijn ingezet. Zoveel waren het bij lange niet, blijkt later. Ruim tweehonderd, waarvan ook nog een deel te laat kwam. De communicatie is slecht door onder meer haperende mobilofoons.

Er wordt snelrecht toegepast. Tientallen relschoppers tussen de 15 en 40 jaar worden veroordeeld. Een deel is aangehouden op basis van beelden. De zwaarste straf: tien maanden cel.

Waar ging het mis? PvdA-kopstuk Job Cohen leidt een commissie, die op zoek moet naar het antwoord op die vraag. Dat duurt een half jaar.

De noordelijke journalistiek is veel sneller. Na gezamenlijk onderzoek concluderen het Dagblad van het Noorden en RTV Noord dat de autoriteiten jammerlijk hebben gefaald. De ontwikkelingen op het gebied van sociale media zijn veel te weinig in de gaten gehouden.

Cohen komt maanden later met dezelfde conclusie ineen lijvig rapport. Tot in de Tweede Kamer aan toe wordt er geroepen om het vertrek van politiebaas Oscar Dros. Hij blijft zitten waar hij zit.

Dat geldt niet voor burgemeester Rob Bats. Hij trekt zijn conclusies en dient zijn ontslag in. Al snel keert de rust terug in Haren.

Toch blijft Rik-Jan Wesselink ook nu nog met vragen zitten. 'Ik heb lang niet alle antwoorden gekregen, die ik graag had willen hebben. Maar op een gegeven moment moet je het wel afsluiten en dat proberen we te doen. Hoe lastig dat op sommige momenten ook nog steeds is.'

En wat de hoofdrolspelers betreft. Merthe – inmiddels 21 -  heeft er nog steeds geen enkele behoefte aan om naar buiten te treden, laat haar vader weten.

Oscar Dros, eerst nog politiechef in Groningen, wordt de hoogste baas van de politie Noord-Nederland. Hij is nu benoemd in dezelfde functie in de grotere politieregio Oost-Nederland. Dros laat weten 'veel geleerd te hebben' van de Facebookrellen.

En ook voor burgemeester Rob Bats is alles op zijn pootje terecht gekomen. Na wat omzwervingen is hij recent benoemd tot burgemeester van Steenwijkerland.

En o ja: wat de sociale media betreft. Niemand twijfelt nog aan de macht en kracht van sociale media. Met dank aan villadorp Haren.

Bekijk de reconstructie van de Facebookrellen van RTV Noord en het Dagblad van het Noorden