Reconstructie: dit ging er mis bij het dodelijke mortierongeluk in Mali

Zo omschrijft de Onderzoeksraad voor de Veiligheid het fatale moment waarbij militairen Henry Hoving (29, Winschoten) en Kevin Roggeveld (24, Groningen) omkwamen. De mortiergranaat stond in veilige stand, maar explodeerde toch. De onderzoeksraad nam het hele proces onder de loep. Van aanschaf, tot controle en gebruik. Hoe kon het ongeluk precies gebeuren?

In 2006 koopt het ministerie van Defensie onder grote tijdsdruk de granaten van Amerika, voor de missie in Afghanistan. De Amerikanen kunnen de kwaliteit en veiligheid van de granaten niet garanderen, maar de aankoop wordt niet goed gecontroleerd.

Na de Afghanistanmissie is er tijd genoeg om de granaten te controleren, maar dat gebeurt niet. Zo kan het gebeuren dat Hoving, Roggeveld en hun collega's werken met granaten die ontwerpfouten hebben.

Acht jaar na de aankoop, gaan de overgebleven granaten uit Afghanistan in 2014 naar Mali. Daar worden ze opgeslagen in ongekoelde containers en worden ze te warm.

Op 6 juli 2016 om 07:00 uur in de ochtend vertrekken Hoving en Roggeveld in een mortiergroep vanuit Kamp Nassau in Kidal om een gevechtsscenario te oefenen. Er gaan onder andere veertig mortiergranaten mee.

De groep is opgeleid om met 81 mm-mortieren te werken. Maar voor de missie in Mali zijn de kleinere 60 mm-mortieren in gebruik genomen. Die moet door twee in plaats van drie schutters worden bediend. Zo is er één man te veel, hij gaat video's maken van de oefening.

Om 07:30 begint de eerste serie schoten. Dat gaat zo: de richter zit op de grond met de mortier tussen zijn benen. De tweede man is de lader, hij ligt naast de richter en laadt de granaat in de mortier.

De mannen vuren in totaal zestien mortieren af, tot het fout gaat met een zeventiende. Het is een blindganger. De granaat wordt afgeschoten, maar ontploft niet. De oefening wordt onderbroken om de onontplofte granaat op te ruimen. Daarna gaat de oefening verder en worden er meer mortieren afgeschoten.

Na een wisseling van schutter en lader zijn Hoving en Roggeveld aan de beurt. Ze schieten twee mortiergranaten succesvol af. Dan komt de fatale granaat, die ondertussen ook warm is geworden in de zon. Om 09:37 slaat het noodlot toe en explodeert de granaatmortier al in de schietbuis. De twee Groningers komen direct om het leven.

De militair die toezicht houdt wordt door de drukgolf naar achteren geworpen maar raakt niet gewond. Rondvliegende metaalscherven treffen de militair die de oefening filmt. Hij raakt ernstig gewond aan zijn buik en bovenbenen.

De munitie had dus zwakke plekken in het ontwerp en was niet gecontroleerd. Daarbij was ook de opslag van de granaten in Mali niet goed. De fatale granaat werd te warm en er drong vocht door in de granaat. De combinatie van vocht en warmte zorgde voor een chemische reactie, en zo onstond er een zeer schokgevoelige explosieve stof in de granaat.

In de granaat zitten meerdere kleinere explosieven die de hoofdlading ontsteken. Die kleinere explosieven zijn in de veilige stand van elkaar gescheiden. Na het afvuren ontsteekt de granaat normaal gesproken zichzelf en explodeert wanneer het doel treft.

Maar in de fatale granaat die Hoving en Roggeveld afvuren zorgt de ontstane schokgevoelige, explosieve stof voor een vroegtijdige ontploffing. Hoewel ze de granaat goed laden in de mortier zorgt de schok van de lancering ervoor dat de gevoelige explosieve stof de ontsteking van de granaat op gang brengt. De granaat ontploft terwijl die in de mortierbuis zit, in de handen van de twee Groningers.