Vermoorde Damsters geëerd met struikelstenen

De stenen zijn bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Ze zijn met de hand gemaakt en hij legt ze allemaal zelf. In heel Europa liggen er al meer dan vijftigduizend. De struiktelstenen zijn ongeveer tien bij tien centimeter met daarop een naamplaatje van messing.

'De meeste Joden zijn omgekomen in de werk- en concentratiekampen en hebben daardoor geen graf', zegt initiatiefneemster Yvonne Quispel uit Termunterzijl. De struikelstenen komen voor het huis te liggen waar ze hebben gewoond. 'Op deze manier krijgen ze toch nog een plekje.'

In de synagoge van Appingedam staat een boekenkast met daarin de verhalen van Joodse Damsters die in de oorlog zijn omgebracht. En voor het gebouw staat een monument met daarop de namen van alle slachtoffers. Maar Quispel en haar man Tom van Dijk kwamen erachter dat struikelstenen nog ontbreken.

Het stel heeft ook in Termunterzijl dit soort stenen gelegd en kreeg daarbij hulp van een van de nabestaanden: Sarah Nieweg. Zij komt uit Appingedam en heeft zelf de verschrikkingen van de oorlog overleefd. Dat geldt niet voor een groot deel van haar familie, onder wie haar vader.

'Sarah's vader heeft nooit een steentje gekregen en zo kwamen wij op het idee om het project in Appingedam voort te zetten', zegt Quispel. Eenmaal bezig ontdekte het stel dat er veel meer Damster Joden zijn omgekomen. 'Het is de bedoeling dat alle 76 slachtoffers een steen krijgen.'

Omdat het een flinke klus is, zijn Yvonne en Tom bezig om de stichting Struikelstenen Appingedam op te richten. Ze gaan niet zelf aan het roer staan. Daarvoor hebben ze een bekende Damster gevonden: Rika Pot. Zij zwaaide afgelopen voorjaar af als burgemeester.

De stichting houdt het niet alleen bij het plaatsen van struikelstenen. 'We willen ook lesmateriaal ontwikkelen en herdenkingsbijeenkomsten houden', zegt Quispel.

De historische stad krijgt in eerste instantie veertien stenen, verdeeld over de Broerstraat, Nieuwstraat, Jukwerderweg en de Dijkstraat. 'Daarna gaan we kijken hoe de reacties zijn en afhankelijk van hoeveel geld we hebben, volgen er meer.'

De stichting is afhankelijk van donaties. Het eerste bedrag is al binnen. De gemeente Appingedam steunt het project met 2000 euro en zorgt voor het straatwerk. 

Op de stenen zit een behoorlijke levertijd. De eerste stenen worden in de loop van 2018 in Appingedam verwacht. Een exacte datum is er niet, want dat hangt van de bomvolle agenda van Demnig af.