Wat moeten we weten over Wiebes, de nieuwe 'gasminister'?

Wiebes (54) staat bekend om zijn intelligentie en zijn inventieve oplossingen voor taaie problemen. Op de middelbare school vindt hij lessen vaak zinloos. Ook tijdens zijn studie Werktuigbouwkunde aan de TU in Delft is hij niet vaak in de collegebanken te vinden. Zijn moeder Ellen Wiebes zegt tegen Het Parool: 'Dat vond hij onzin. Hij kon het zelf beter, dacht hij'.

Na zijn studie begint Wiebes in 1987 zijn loopbaan bij Koninklijke Shell, ofwel de partij die achter de oprichting van de NAM zit. Gedurende twee jaar en negen maanden is hij daar 'energie engineer'. Hij houdt zich bezig met het ontwerpen van industriële energiesystemen, energieopwekking en energiebesparing. Tegen Het Parool zegt Wiebes: 'Ze zeiden dat ze grootse plannen met me hadden. Die begonnen over tien jaar.' Dat gaat de ambitieuze Wiebes niet snel genoeg en hij vertrekt.

Wiebes gaat naar het gezaghebbende adviesbureau McKinsey. 'Bij McKinsey bedenk je manieren om grote veranderingen mogelijk te maken', zo staat op de website van het bedrijf. Dat past precies in het straatje van Wiebes.

Door zijn baan bij McKinsey komt Wiebes binnen bij het ministerie van Economische Zaken. In 2014 wordt hij benoemd tot plaatsvervanger van de hoogste ambtenaar. Al snel groeit de behoefte om zelf te besturen. Om politieke ervaring op te doen, wordt hij in 2010 wethouder van Amsterdam. Daar krijgt hij onder meer de Noord/Zuidlijn in zijn portefeuille. Hij ontwikkelt de 'methode Wiebes': gesignaleerd probleem zelf bekijken, oplossing verzinnen en ten uitvoer brengen. Zelf zegt hij daarover: 'In het begin zijn ze boos en overal tegen, maar na een tijdje krijgen ze er schik in'.

Lang kan de hoofdstad hem niet boeien, want in 2014 verruilt Wiebes Amsterdam weer voor Den Haag. Hij wordt staatssecretaris van Financiën.

Wiebes krijgt de Belastingdienst onder zijn hoede. Hij wil de belastinginning veranderen door controles uit te voeren met data-analyse en algoritmen in plaats van personeel. Maar het loopt anders.

Een vertrekregeling om van overtollig personeel af te komen bij een reorganisatie, loopt uit de hand. De regeling is zo aantrekkelijk dat niet 4800, maar 5200 ambtenaren er gebruik van maken, onder wie veel mensen die al met pensioen zouden gaan. De vertrekregeling kost zeventig miljoen euro meer dan begroot.

In oktober 2016 stelt Wiebes de fiscus om die blunder onder financiële curatele. Het is niet genoeg. Begin 2017 komt onderzoekscommissie-Joustra met een vernietigend rapport over de Belastingdienst. Achterstallig onderhoud in de bedrijfsvoering, slechte communicatie, onderontwikkeld personeelsbeleid en een besluitvorming die niet hoort bij een professionele organisatie, zijn slechts een paar van de kritieken. Wiebes krijgt de publieke opinie tegen zich. Onder meer de Volkskrant, NRC en RTLZ plaatsen kanttekeningen bij het functioneren van de staatssecretaris.

Een andere uitdaging van Wiebes is het aanpakken van 'schijnzelfstandigheid'. Dit is een verkapt dienstverband, waarbij werknemers zich als zelfstandige laten inhuren en zo belastingvoordeel hebben. De werkgever heeft op zijn beurt minder verplichtingen aan de werknemer.

De nieuwe wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) bepaalt dat werkgevers en zzp'ers een contract moeten afsluiten, waarin staat wat hun werkrelatie is. Op die manier kan eenvoudiger onderscheid worden gemaakt tussen mensen in loondienst en echte zelfstandigen. Veel bedrijven en ondernemers snappen de contracten echter niet. Bedrijven stoppen met het inhuren van zelfstandigen, omdat ze bang zijn om fouten te maken. Het gevolg: zzp'ers hebben minder werk.

De werking van de wet DBA wordt uitgesteld en uit het regeerakkoord blijkt dat het nieuwe kabinet Rutte III er helemaal vanaf wil. In plaats daarvan moet er een online opdrachtgeversverklaring komen.

Na de Noord/Zuidlijn in Amsterdam, de Belastingdienst en de wet DBA mag Wiebes zich nu buigen over de gaswinningsproblematiek. Wiebes houdt van een breinbreker. Overheidsvoorlichter Job Frieszo noemde hem ooit een 'oorspronkelijk denker die buiten de gebaande paden treedt'. Iemand die 'tegendraads durft te zijn'.

Volgens zijn vroegere leidinggevende bij McKinsey, Pieter Witteveen, wordt Wiebes aangetrokken door de uitdaging van een bedrijf dat het anders wil doen. Bij voorkeur een bedrijf dat de gevestigde orde uitdaagt. 'Als je de grote jongens aanvalt, moet je de regels veranderen en dat vindt hij leuk', zegt Witteveen tegen Het Parool.

Eric Wiebes is in zijn element als probleemoplosser. Hij vergezelde ooit een vriend op een zeiltocht om de wereld. Volgens die vriend was Wiebes dolblij toen hun dieselleiding kapot ging, want toen kon hij weer een probleem oplossen. Maar of hij net zo voortvarend een oplossing kan vinden voor de aardbevingsproblematiek? De komende vier jaar zullen het uitwijzen.