Deze Dag: Max Euwe wint in Groningen

Max Euwe
Max Euwe © RTV Noord
Schaker Max Euwe was de WK-match slecht begonnen en stond binnen de kortste keren met 6-3 achter. Gelukkig herstelde de grootmeester zich en maakte al in de veertiende partij weer gelijk. Die werd gespeeld in de Japanse zaal van Hotel Frigge in Groningen op deze dag in de geschiedenis, 2 november 1935.
Max Euwe daagde wereldkampioen Aljechin uit in 1933. Het sponsorgeld voor de match werd stukje bij beetje bij elkaar gescharreld 'met zegels en spaarboekjes'. Voor 500 gulden kon een schaakvereniging een van de dertig matchpartijen organiseren. Hotel Frigge was een van de vele locaties waar werd gespeeld, de enige in Noord-Nederland. Het scheelde een slok op een borrel in het budget voor de match dat Euwe amateur was en bleef. De Russisch-Franse wereldkampioen Aleksandr Aljechin bedong een honorarium van tienduizend gulden.
Honderden mannen kwamen bijeen in Frigge op die zaterdagmiddag. Volgens ooggetuigenverslagen stond er in de gang van het hotel een lange rij mensen, die door een kier in de deuropening van de Japanse zaal de wedstrijd probeerden te volgen. Koeriers deden van elke zet verslag in de bomvolle zalen een verdieping lager, waar op demonstratieborden de zetten werden getoond en besproken.
In de speelzaal is de spanning voelbaar: 'Aljechin rookte sigaret na sigaret, terwijl Euwe geconcentreerd naar het bord keek en af en toe diep zuchtte.' Uiteindelijk wint Euwe overtuigend in het eindspel, en trekt daarmee de stand in de match gelijk. De volgers in Frigge 'slaan elkaar van enthousiasme op de schouders'.
Na een episch schaakgevecht, dat steeds meer tot de verbeelding ging spreken, zegevierde Euwe uiteindelijk met 15½-14½. Hij is wereldkampioen. De overwinning in Groningen had de schaakliefhebbers ervan overtuigd dat Euwe sterk genoeg was om 'die Rus' te verslaan. Tweeënhalve maand hield het titanengevecht op het schaakbord Nederland in de ban. 'Onze landgenoot heeft gezegevierd in een strijd en op een wijze waarop Nederland trots kan zijn, in het edele en vreedzame schaakspel.'
Een gevolg van de match was een sterke toename in de populariteit van het schaken. Ook in Groningen was het 'Euwe-effect' goed merkbaar. Tussen 1935 en 1940 meldden zeventien nieuwe schaakverenigingen zich bij de Noordelijke Schaakbond aan. Sommige clubnamen waren een eerbetoon aan de kersverse wereldkampioen, zoals de 'Christelijke Schaakvereniging Max Euwe'.
Twee jaar later komt het tot een revanchematch. Max Euwe, leraar wiskunde op een meisjeslyceum in Amsterdam – waar de moeder van de latere topschaker Jan Timman één van zijn leerlingen is – heeft geen schijn van kans tegen de optimaal voorbereide Aljechin. Het wereldkampioenschap van Max Euwe heeft niettemin een golf van nationalisme en optimisme gebracht in een tijd die wordt gekenmerkt door armoede, werkloosheid en oorlogsdreiging. Een bijzonder moment daarom ook, de overwinning in Groningen op deze dag in de geschiedenis, 2 november 1935.
Pieter de Hart is redacteur bij RTV Noord en historicus. Elke woensdag schrijft hij over 'deze dag' in het verleden van Groningen.