Geen paard en lans, maar toch een echte ridder: 'Soms best geheimzinnig'

De Witt Hamer heeft niet alleen ridder als titulatuur, maar mag zich ook jonkheer noemen. Daarnaast is hij sociaal wetenschapper. De Groninger promoveerde onlangs aan de Rijksuniversiteit op zijn onderzoek naar ridderlijke orden in het Koninkrijk der Nederlanden.

'Ik wilde eens een keer wat doen met mijn adellijke afkomst en sprak daar een aantal mensen over. Zij zeiden: 'Goh, misschien is de ridderlijke orde wel iets voor jou.' En daar ben ik toen lid van geworden. Veel leden van zo'n orde zijn al generaties lang lid, maar dat is bij mij dus niet het geval.'

Maar wanneer mag je jezelf nou precies ridder noemen? 'Er is een aantal adellijke titels in Nederland. Daarvan is ridder er één. Er zijn ongeveer vijftien families in Nederland die de titel ridder voeren. De meeste mensen van adel zijn jonkheren. Maar dat is niet echt een titel, meer een predicaat', legt De Witt Hamer uit.

De Groninger is lid van de Johanniter Orde. 'Als je daar lid van wordt, word je ook heel officieel tot ridder geslagen', vertelt hij. Sommige orden stammen zelfs nog uit de tijd van de kruistochten. 'In het begin van de twintigste eeuw zijn in Nederland twee orden opnieuw opgericht: de Johanniter Orde, waar ik lid van ben, en de Souvereine Militaire Orde Malta.'

Dat lid zijn van een ridderlijke orde mysterieus kan overkomen, beaamt hij. 'De orden zijn relatief kleine organisaties, die zich inzetten voor het goede doel. We zullen ook niet zo snel op de voorgrond treden. Maar als dat wel gebeurt, zeker op festiviteiten waarbij er mantels worden gedragen, is dat soms best geheimzinnig.'

'De Johanniter Orde heeft als doel om vanuit een christelijke achtergrond goed werk te verrichten', vervolgt De Witt Hamer. Hij erkent wel dat de gelovige verplichtingen de laatste jaren wat minder wordt, maar dat is niet het belangrijkste volgens hem. 'Je moet vooral de handen willen laten wapperen om iets voor de medemens te doen.'

De ridderorde waar de Groninger lid van is, heeft zich al voor diverse goede doelen sterk gemaakt. 'In de jaren vijftig is de orde met reizen voor invalide vrouwen gestart, iets dat uniek was voor die tijd', weet De Witt Hamer. Daarnaast werkte de orde in de jaren tachtig mee om een kruispost op De Wallen in Amsterdam te openen. 'Daar kunnen daklozen gratis medische hulp krijgen. Die post bestaat nog steeds.'

Iedereen die wil kan zich ook bij een ridderorde aanmelden als ridder. 'Alleen niet bij de eerder genoemde orden, want daarvoor heb je een adellijke achtergrond nodig. Maar er zijn ook orden in ons land heropgericht waarbij een adellijke afkomst niet nodig is', laat de Groninger weten.

In een deel van zijn onderzoek zocht De Witt Hamer uit wie er lid wordt van een ridderorde. 'Met name mensen zonder blauw bloed, daar raakte ik geïntrigeerd door', stelt hij. 'Ik heb 23 organisaties getraceerd die zich na de vijftiger jaren ridderlijk gingen noemen. Maar uiteindelijk bleek dat het enige verschil tussen ridders met en zonder blauw bloed, de adellijke titel is. Voor de rest zijn de mensen van zo'n orde vooral dezelfde.' 

In Groningen zelf zijn er niet zoveel adellijke ridders. 'Die kun je op één hand tellen', vertelt De Witt Hamer direct. 'Dat komt omdat er weinig Groningers van adel zijn. De meeste adellijke families in onze provincie zijn uitgestorven of weggetrokken uit Groningen.'

Of er verder nog leuke bijkomstigheden aan het ridderschap zitten? De Witt Hamer hoeft daar niet over na te denken. 'Als je mij een brief wilt sturen en dat héél officiële wil doen, is de aanhef  'aan de hoogwelgeboren heer.' Dat klinkt best chique, toch?'