Johan van Veen, de vergeten 'Meester van de zee'

Binnen twee weken werd de Deltacommissie geïnstalleerd die als opdracht kreeg een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen. De commissie kwam al snel met een rapport dat bekend is geworden als 'Het Deltaplan'.

Dat die commissie zo snel met een plan kwam, was te danken aan één man: ingenieur Johan van Veen uit Uithuizermeeden. Op 29 januari 1953, twee dagen voor de Watersnoodramp, leverde van Veen het ontwerp Deltaplan al in bij het ministerie.

Het was het zoveelste rapport dat van Veen had gemaakt over de slechte toestand van de dijken in Zuid-Holland en Zeeland.

Van Veen had zich ontwikkeld tot een klassieke onheilsprofeet wiens woord niet werd geloofd. Zijn naam is vandaag de dag vrijwel verdwenen is in de geschiedenis. Het enige tastbare dat nog aan hem herinnert is een plein en een borstbeeld in zijn geboorteplaats Uithuizermeeden waar hij in 1893 werd geboren als zoon van een boer.

Na de hbs in Warffum ging hij in Delft civiele techniek studeren. Een studie die hij in 1919 Cum Laude afrondde. Van Veen versleet in de daaropvolgende jaren veel verschillende werkgevers - tot in Suriname aan toe - maar kon nergens aarden. In 1929 ging hij aan de slag bij Rijkswaterstaat waar hij tot aan zijn dood in 1959 werkte.

Vanaf 1937 waarschuwt van Veen in zijn rapporten voor de gevaarlijke toestand waarin de dijken in verkeerden. Maar de oplossing die van Veen voorstelt, niet alle 700 kilometer dijken verhogen, maar de Zeeuwse zeearmen afsluiten met dammen om zo de kustlijn te verkorten, wordt niet geaccepteerd.

'Een roepende in de woestijn' of 'een profeet die in eigen land niet werd gehoord'. Een hele categorie spreekwoorden en gezegden is van toepassing op Van Veen. Hij is een briljant en visionair ingenieur, maar mist de sociale vaardigheden om goed om te gaan met collega's, leidinggevenden en ministers.

Van Veen was niet alleen de bedenker van het Deltaplan, ook de Rotterdamse Maasvlakte is zijn geesteskind. Dat hem het zoveelste conflict met politiek en leidinggevenden opleverde.

Die hadden al gekozen voor een haven achter een groot sluizencomplex toen Van Veen aankwam met een andere oplossing: het uitbreiden van de Rotterdamse haven op een aantal ondiepe zandbanken voor de kust: de uiteindelijke Maasvlakte.

Op 9 december 1959 overleed ir. Johan van Veen in de trein naar Den Haag aan zijn vierde hartaanval. Hij was onderweg om te praten over zijn nieuwste plan; de aanleg van een nieuwe noordelijke haven op een steenworp afstand van zijn ouderlijk huis: de Eemshaven.

Willem van der Ham schreef in 2003 een biografie over Van Veen getiteld: 'Meester van der Zee'. Wie dit wil lezen, moet overigens goed zoeken: er is geen bibliotheek in Groningen die het in zijn collectie heeft.