Hobbelt Noord-Nederland nog steeds achter de rest aan?

© Jos Schuurman/FPS
De cijfers zijn ijzersterk. De Nederlandse economie groeide in 2017 met 3,1 procent. Het was het beste jaar van het afgelopen decennium. Loopt het met Noord-Nederland ook zo lekker?
De winsten voor bedrijven nemen toe en het aantal banen groeit. De laatste drie maanden van vorig jaar kwamen er 57.000 nieuwe banen bij. De investeringen - plus zes procent - en de export - plus 5,5 procent - gaan door het plafond. Het CBS schrijft het in zijn jaarlijkse Staat van de Economie. Iedereen juicht. Maar presteren en profiteren bedrijven en consumenten in Noord-Nederland nu evenveel als bedrijven en consumenten elders in het land?

Faseverschil

Faseverschil. Dat woord dook telkens op wanneer het ging over de prestaties van de Noordelijke economie. Ging het elders goed, dan duurde het altijd een tijdje voordat het herstel ook in onze regio te zien was en de winsten van bedrijven groeiden en het aantal banen toenam.
Ging het in andere landsdelen minder, dan bleef die neergang hier altijd even uit, om dan alsnog toe te slaan. Een jaar of drie geleden concludeerde de Sociaal Economische Raad (SER) Noord-Nederland dat de regio er niet meer achteraan hobbelde. 'Noord-Nederland in gelijke tred met de rest Nederland', zei de SER.
Gaat het wat minder, dan komt dat hier wat later
Gerard Kremer - voorzitter MKB Noord Nederland

Niet weg

'Nee, dat faseverschil is niet helemaal weg', zegt voorzitter Gerard Kremer van MKB Nederland Noord. 'Ook nu zien we dat de Randstad wat sneller groeit dan onze regio. Dat is zoals het gaat. Gaat het wat minder, dan komt dat hier wat later.'

Zorg

Zo ernstig is die vertraging trouwens niet, vindt Kremer. 'Ik ben er vooral heel blij mee dat we hier in Noord-Nederland ook goede cijfers zien voor de groei bij bedrijven en in aantal banen.' Om er vervolgens ook direct zijn zorg over te uiten.

Tenenkrommend

Kremer: 'Door de goede cijfers staan we voor een uitdaging. We hebben een tekort aan vakmensen. In Noord-Nederland zijn er duizenden vacatures die werkgevers niet kunnen invullen. Tegelijkertijd staan alleen al in de provincie Groningen tienduizend mensen in de kaartenbakken van het UWV. Dat is tenenkrommend.'

Ontslagen

Ook regionaal econoom en RUG-hoogleraar Paul Elhorst ziet nog altijd een vertraagde ontwikkeling in Noord-Nederland. De verklaring ervoor ligt deels in het groot aantal overheidsinstellingen dat hier is gevestigd, aldus Elhorst.
Het is een erfenis van het Haagse spreidingsbeleid uit de jaren zeventig en tachtig. Of het nu goed of slecht gaat, legt Elhorst uit, de orders nemen het eerst toe en de ontslagen vallen eerst in de industrie en bij dienstverlenende bedrijven, zoals ict-ondernemingen of marketingbureaus. Bezuinigingen bij overheidsorganisaties komen daar pas later achteraan.
Bezuinigingen die in de crisis zijn aangekondigd werken hier nog door
Bas Doets - economisch onderzoeker

Dempen

Naast de overheidsorganisaties heeft het Noorden ook een relatief grote zorg- en onderwijssector, zegt Bas Doets van het economisch onderzoeksbureau E&E Advies in Groningen. 'Ook die dempen de groei. Bezuinigingen die in de crisis zijn aangekondigd werken hier nog door.'
Het groot aandeel overheid, zorg en onderwijs heeft ook zijn goede kant, want in economisch minder florissante tijden wordt de neergang geremd.
Dat de groei zich elders eerder voordoet komt ook doordat Noord-Nederland een minder grote dienstensector heeft, verklaart Doets. Juist die sector laat spectaculaire groeicijfers zien.

Vertragend

Het vertragende effect was in 2015 duidelijk te zien, aldus Doets. 'Terwijl we hier baanverlies leden, zat de rest van het land al in een herstelfase. Voor dit moment denk ik dat we dit jaar nog achterblijven, volgend jaar zitten we op een vergelijkbaar groeiniveau, vooral omdat ook de overheid dan groei zal laten zien.'

Gewoon anders

Dat de zaak hier wat aarzelender op gang komt, daar moeten we niet te zwaar tillen, meent ook Doets: 'Het is niet dat we achter de feiten aanlopen of dat we hier een economie van tien jaar terug hebben. We hebben een andere economische structuur; veel industrie en landbouw en een grote overheidssector. Noord-Nederland hobbelt er niet achteraan, de economie gedraagt zich gewoon anders.'

Welvaart

Wel benadrukken zowel Doets als Elshorst dat een serie structurele factoren de groei in Noord-Nederland remmen. Ze noemen de werkloosheid die hier een fractie hoger is, het opleidingsniveau is lager en ook is de bevolking meer vergrijsd. Maar de verschillen nemen af, zegt Doets.
'Qua welvaart wijken we hier niet af. We zien dat de gebieden steeds meer op elkaar gaan lijken. Voorheen zag je de verschillen terug in de cijfers voor de komma, nu zitten de verschillen achter de komma.'