Eemshaven winnaar én verliezer in de strijd om windmolenparken

De Eemshaven had de beste papieren voor het project. Vooral omdat het vanuit de Groninger zeehaven minder ver varen is naar het offshore windpark Deutsche Bucht, dat ligt in de Duitse Bocht, 95 kilometer ten noordwesten van Borkum. De bouw van 31 windturbines van elk 8 MegaWatt wordt gedaan door het Nederlandse Van Oord.

'Het is voor het eerst dat het zo loopt', zegt Erik Bertholet. 'We hebben over populariteit niet te klagen.' Bertholet is bij Groningen Seaports verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de offshore windsector in de Groninger zeehaven.

De Eemshaven had het project graag in huis willen hebben, zegt Bertholet. Maar daarvoor ontbrak de ruimte op de speciale zware-lading kades, die nodig zijn om de superzware en ook vaak omvangrijke windmolenonderdelen op te slaan.

'Het is vervelend dat het zo gaat, maar het zou pas echt vervelend zijn geweest wanneer de haven het project niet had gekregen, terwijl er wel voldoende ruimte was geweest.' Bertholet wil er maar mee zeggen dat de Eemshaven de strijd niet heeft verloren omdat de faciliteiten in de haven niet op orde zijn.

'Alles in de offshore wind wordt groter, zwaarder en langer. De huidige windmolenwieken gaan naar tachtig meter lang, een windturbinegenerator weegt vele tonnen. Lang niet alle havens kunnen dat herbergen.'

Voor de directie van Groningen Seaports moet het een bijzonder moment zijn. Dat de Eemshaven activiteiten misloopt omdat er geen plek meer voor is, dat is de haven niet veel vaker overkomen.

Met de twee windparken die momenteel vanuit de Eemshaven worden gebouwd zit de haven dus vol. Er wordt gewerkt aan Merkur Offshore (66 turbines van zes MegaWatt). Dat is in oktober gereed.

De bouw van het andere windpark, Borkum Riffgrund II van het Deense energiebedrijf Ørsted (56 molens van acht MW), ging begin maart van start. Het zal in 2019 operationeel zijn. Verder zijn er de service- en onderhoudsactiviteiten voor een periode van vijftien jaar aan drie andere windparken (Gemini, Merkur en Veja Mate).

Zijn Merkur en Borkum Riffgrund klaar, dan pakken de bedrijven hun boel bijeen, om plaats te maken voor andere aannemers en windmolenbouwers. Voorlopig kan de haven vooruit want tot 2030 worden 35 parken met bij elkaar 2.500 molens op de Noordzee gebouwd. Bertholet: 'De activiteit blijft voor de Eemshaven gewoon bestaan'.

In de offshore-wind wedijvert de Eemshaven met het Duitse Cuxhaven en Esbjerg in Denemarken. Die drie havens zijn eigenlijk de enige in de driehoek Nederland, Duitsland, Denemarken van waaruit de windparken gebouwd kunnen worden.

Cuxhaven en Esbjerg hebben beide het voordeel dat Siemens er uitgebreide windmolenfaciliteiten heeft. Zo heeft de Duitse technologiegigant in 2017 in Cuxhaven een eigen windturbinefabriek geopend. Een investering van tweehonderd miljoen euro in een fabriek die zo'n duizend banen oplevert. Dergelijke activiteiten trekken ook weer andere bedrijvigheid.

Maar beide havens leggen het af tegen de Eemshaven wanneer het gaat om de nabijheid tot de meeste windparken. 'En Duitse ondernemers doen graag zaken met Duitse collega's', verklaart Bertholet.

'Cuxhaven had in het verleden een streepje voor wat dat betreft. Maar ondertussen zitten hier zoveel Duitse bedrijven dat dat niet meer uitmaakt.'

Hoewel de Duitse zeehaven met het project Deutsche Bucht aan de haal ging, wil Bertholet toch niet spreken van een concurrentiestrijd tussen de havens. 'Ik zie het liever als een collega-haven. Projecten worden regelmatig vanuit twee havens tegelijk gedaan. De fundaties onder water worden dan vanuit de Eemshaven geïnstalleerd en het deel boven water vanuit Esbjerg.'

Zo werd bijvoorbeeld het Gemini Windpark boven Schiermonnikoog deels vanuit Esbjerg gedaan door Siemens, dat de turbines levert. De installatie van het onderwaterdeel daarentegen gebeurde vanuit de Eemshaven door onder meer de Nederlandse offshore aannemer Van Oord. Ook de service van Gemini gaat de komende vijftien jaar volledig vanuit de Eemshaven.

De haven van Emden moest ondertussen afhaken. Ook die haven had ambitieuze plannen met offshore wind. Er verrees een windmolenfabriek van BARD, maar die stagneerde doordat de windmolenparken almaar grotere turbines wensten.

De wieken bijvoorbeeld konden daardoor niet meer door de sluis van Emden. Daar profiteerde de Eemshaven weer van, want de wieken werden 's nachts per vrachtwagen van Emden naar Groningen gereden, vanwaar ze per schip via de Wagenborg-terminal de zee op gingen.

Wat Bertholet dwarszit is de afwezigheid van een helikopterbasis. Die is vooral voor het onderhoud van de windparken belangrijk. Bertholet: 'Het is echt een gebrek, want met slecht weer moet personeel met een helikopter naar de windparken worden gebracht. Dat kan nu alleen maar via Emden.'

De offshore wind in de Eemshaven werd mede door een toevallige samenloop in het zadel geholpen. Jaren geleden heeft Groningen Seaports de Beatrixhaven omgebouwd van short-sea haven tot offshore port en onder meer de zware-lading kades aangelegd.

Niet dat er op dat moment vraag naar die voorziening was, maar die bleek er al wel snel te zijn toen een klant een loodzware generator voor het eerste windmolenpark op zee, Alpha Ventus, in geen enkele haven kwijt kon, behalve in de Eemshaven.

'Met die ombouw hebben we aardig goed gegokt', stelt Bertholet vast. 'Daarna kwamen er opeens allerlei Duitse bedrijven langs en besloot Orange Blue Terminals in 2011 op- en overslag van windmolendelen in de Eemshaven te gaan doen. Toen dat bedrijf het ene na het andere project binnenhaalde begon het echt te lopen.'

Bij Alpha Ventus ging het nog om twaalf betrekkelijk kleine turbines van vijf MegaWatt. De huidige windturbines zijn al gauw goed voor zo'n acht MegaWatt. Met de bouw van het Gemini-windpark zo'n zestig kilometer boven Schiermonnikoog ging het volgens Bertholet 'helemaal los'.

Inmiddels zijn twaalf Noordzee-windparken vanuit de Eemshaven gebouwd. Dat wil zeggen dat de haven is gebruikt voor constructie, opslag en vervoer van funderingen, windmolenpalen, turbinehuizen, wieken en andere onderdelen.

Dankzij die activiteiten is in de Eemshaven een cluster van bedrijven ontstaan die allemaal hun geld verdienen met de bouw van windmolens op zee. Bedrijvigheid die varieert van grote internationale offshore-aannemingsbedrijven als Van Oord, turbinebouwer General Electric, windmolenfabrikant Siemens tot een reeks op- en overslagbedrijven zoals Orange Blue Terminals, Sealane, Wijnne Barends en Wagenborg.

Rondom de grote jongens is weer een netwerk van constructie-, toeleverings- en servicebedrijven ontstaan waarin ook ondernemers uit de regio een aardig aandeel hebben. Ze varen werklui naar de windmolens, verzorgen trainingen, verhuren auto's, enzovoorts. Bertholet schat dat zo'n 350 mensen een baan hebben dankzij de offshore wind in de Eemshaven.