Groningers stemmen relatief vaak blanco, maar heeft dat zin?

In totaal zijn er niet veel kiezers die blanco stemmen. Een overgrote meerderheid van de kiezers die tijdens verkiezingen komen opdagen vult met het rode potlood keurig een vakje in. Maar: relatief gezien zijn er in Groningen beduidend meer blanco-stemmers dan in andere provincies.

Vier jaar geleden was onze provincie koploper, toen ruim 0,74 procent van de ingeleverde stembiljetten leeg bleef. Landelijk was dit percentage 0,41 procent. Opvallend was dat in de gemeenten De Marne en Delfzijl het percentage nog eens ruim drie keer zo hoog lag (2,65% en 2,26%). In 2010 haalde de provincie de vierde plek, maar ook in 2006 was Groningen koploper.*

'Groningen stemt Blanco', de ludieke verkiezingscampagne die vier jaar terug door het platform Groningers in Opstand is opgezet, kan het relatief hoge aantal blanco stemmen verklaren. Bram Reinders was hier destijds bij betrokken. 'We zetten de actie op omdat we totaal geen vertrouwen in de politiek hadden. Dat kwam niet alleen door de aardbevingen, maar ook omdat er überhaupt weinig in de provincie werd geïnvesteerd. En in die periode kreeg de thuiszorg ook nog de ene na de andere klap te verwerken.'

Ondanks het lage vertrouwen was niet stemmen voor Reinders geen optie. 'Het stemrecht is een groot goed. Maar als er geen partij is waar je je bij thuis voelt, dan heb je de mogelijkheid om blanco te stemmen. Je stem wordt dan niet meegeteld voor een restzetel of andere flauwekul, maar je kan wel blijven meepraten. Je hebt immers gestemd.'

Het uiteindelijke resultaat mocht er volgens Reinders wezen. 'Over het aantal blanco stemmen was ik niet ontevreden.'

Dat de blanco stem vaak een uiting is van politieke onvrede, blijkt ook uit de veelbesproken actie van het comité Witte Zakdoek uit 2006, die de inwoners van Delfzijl opriep om massaal blanco te gaan stemmen. Dat gebeurde ook: liefst 22,6% van de stemmen was blanco.*

De aanleiding hiervoor lag in de bestuurlijke perikelen in de gemeente.

Groningen heeft dus een geschiedenis met blanco stemmen. Maar heeft het eigenlijk wel zin?

Belangrijk om te weten is dat een blanco stem wél wordt meegeteld bij het bepalen van de opkomst (net als de ongeldige stem), maar níet wordt gebruikt voor het bepalen van de zetelverdeling. 

Volgens Caspar van den Berg, hoogleraar aan de RuG en gespecialiseerd in onder meer de lokale politiek, is dat niet zo gek. 'Uit een blanco stem valt niets af te leiden wat betreft politieke voorkeur.'

Hij adviseert daarom ook om geen blanco stem uit te brengen. 'Ik zou zeggen: niet doen. Als je echt invloed wilt uitoefenen, kun je beter op een partij stemmen.'

Van den Berg maakt een vergelijking met België. Daar geldt een opkomstplicht. Elke blanco stem gaat uiteindelijk naar de partij met de meeste stemmen. 'Op deze manier is er een extra prikkel voor mensen om wél een keuze te maken. En door blanco op te tellen bij de partij met de meeste stemmen, maak je mensen die dat niet willen toch mede verantwoordelijk voor het bestuur.' Een goed idee voor Nederland vindt Van den Berg dit overigens niet. 'Het is niet zuiver als een partij meer voordeel krijgt bij blanco stem.'

Suggesties om aan blanco stemmen meer waarde toe te kennen ziet hij niet zitten. Zo werd een paar jaar terug in het NRC door sommigen gesuggereerd dat blanco stemmen lege zetels zouden moeten opleveren. Van den Berg: 'Niet dat blanco stemmen an sich onwenselijk is, maar dit voorstel lijkt mij niet verstandig. Uit een blanco stem kan namelijk formeel gezien geen inhoudelijke info worden afgeleid.' Bovendien zou het de kwaliteit van het bestuur niet ten goede komen.

Dat zijn redenen om geen blanco stem uit te brengen dus. Hoe kijkt Reinders hiernaar? Hij zou mensen die niet kunnen kiezen nog steeds het advies geven om blanco te stemmen. Want dan neem je wél je democratische plicht serieus. Maar een actie als Groningen stemt Blanco organiseert Reinders niet nog eens. Of dat betekent dat zijn vertrouwen in de politiek is toegenomen? Nee. 'En bij anderen ook niet. Ik hoor mensen nog wel eens over Groningen stemt Blanco. Er zijn er die dankzij deze oproep ook dít jaar blanco gaan stemmen.'

Maar Reinders roept er niet meer actief toe op. 'Iedereen moet zijn eigen keuze maken' De enige oproep die Reinders wél nog wil doen: 'Ga stemmen. Want het stemrecht is zwaar bevochten.'

*Bij het aantal blanco stemmen zijn in 2006 ongeldige stemmen inbegrepen. In tegenstelling tot 2014 en 2010 werden in 2006 blanco en ongeldige stemmen niet uitgesplitst. De Kiesraad liet weten dat het niet mogelijk is om aan het verzoek van RTV Noord te voldoen om het alsnog uit te splitsen.