Zó werken Mbo-scholen samen tegen de krimp: 'Want die komt eraan'

Dat is nodig, want de krimp van het aantal leerlingen kan de komende jaren oplopen tot veertig procent.

De eerste tekenen zijn al zichtbaar. Wim Moes, bestuursvoorzitter van het Alfa College, ziet de neerwaartse trend al sterk in het voortgezet onderwijs, maar ook het mbo blijft niet buiten schot.

'Daar zagen we het afgelopen jaar nog lichte groei, maar komend jaar verwachten wij een krimp van 0,3 procent. Daarna neemt het aantal leerlingen met ongeveer 1,5 procent per jaar af.'

Hetzelfde geluid bij Onderwijsgroep Noord, waar de mbo Terra-scholen onder vallen. 'We merken dat de krimp nu echt toeslaat. Er komen minder leerlingen binnen en er stromen steeds grotere groepen uit', stelt bestuursvoorzitter Astrid Berendsen.

De mbo-opleidingen van het Noorderpoort in de stad Groningen groeien volgens woordvoerder Harry Bouma nog 'een paar procent per jaar'. In de provincie stagneert het aantal leerlingen. 'We houden het in de gaten, want de krimp komt eraan. Dat is zeker.'

Ruim zes jaar geleden zagen de scholen in het Gronings voortgezet onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs en het mbo de noodzaak tot samenwerking al in. Er werd een platform opgericht om de kansen en bedreigingen van de krimp regelmatig te bespreken. Daarvoor is het volgens Moes belangrijk dat alle neuzen dezelfde kant op staan.

'Je moet niet primair uitgaan van je eigen instelling, maar vooral kijken wat goed is voor de regio. Doe je dat niet en wil je alleen maar de grootste worden, dan concurreer je elkaar kapot.'

Het zogeheten 'uitruilen' van opleidingen is een belangrijke pijler van de samenwerking tussen mbo's. 'We kunnen al die dure praktijklokalen wel in de lucht houden met kleine groepjes leerlingen, maar dat zou niet slim zijn', stelt Bouma. 'Wij doen alles wat met mobiliteit te maken heeft en het Alfa College alles met bouw en infrastructuur.'

Uitruilen biedt dus kansen, maar wie bepaalt dan welke opleidingen daarvoor in aanmerking komen? Moes legt uit hoe dat gebeurt.

'Daar zijn een aantal criteria voor. Je hebt een bepaald volume nodig om de kwaliteit van apparatuur en medewerkers op peil te houden. Automotive en Logistiek werd tot vijf jaar geleden bij het Noorderpoort en het Alfa College aangeboden. Dat vroeg echter te veel investeringen. Na overleg mocht Noorderpoort de opleiding aanbieden en kon men twee jaar geleden een nieuwbouwlocatie openen.'

Ook onder de mbo Terra-scholen zijn er goede afspraken over welke school welke studie aanbiedt. Daarnaast wordt volgens Berendsen geregeld over de schutting gekeken bij andere opleidingsinstellingen, zoals technische studies bij roc's (regionale opleidingscentra).

'Tegenwoordig vraagt de arbeidsmarkt competenties die niet alleen gaan over groen, maar ook om technische handelingen. Als je werkt met drones in de landbouw, moet je van beide onderwerpen verstand hebben. De groene scholen worden dus iets meer donkergroen.'

Wie minder leerlingen onderdak hoeft te bieden, heeft natuurlijk ook minder ruimte nodig. Met die logica bracht het Noorderpoort het aantal vierkante meters schoolgebouw al structureel terug van 200.000 vierkante meter naar ruim de helft, vertelt Bouma.

'Bij al onze nieuw- en verbouwprojecten hebben we minder gebouwd dan we op dit moment nodig hebben. Onze huidige gebouwen zijn dan ook te klein voor het aantal leerlingen. Daar waar nodig huren we dan ook ruimte bij. Zo voorkomen we dat we in de toekomst met lege lokalen zitten.'

Door het aanbieden van populaire opleidingen als 'Artiest' en 'Desktop Publishing' zou een school het leerlingenaantal kunnen opkrikken. Maar dat gebeurt pertinent niet, stellen het Noorderpoort en het Alfa College. Voor dergelijke opleidingen geldt namelijk een numerus fixus. Bovendien worden afgestudeerde studenten nauwgezet gevolgd.

'Je wilt dat studenten de opleiding van hun dromen doen, maar we proberen de arbeidsmarkt niet te overvoeren. Daarin proberen we een middenweg te vinden', legt Moes uit.

Van intensief samenwerken lijkt de stap naar het geheel samenvoegen van verschillende mbo-instellingen een logisch vervolg. Dat is ook precies de voorspelling die Ton Heerts als voorzitter van de Mbo Raad deze week deed. Hij voorziet zelfs een 'fusiegolf' als gevolg van de krimp. Maar fuseren is volgens Bouma en Moes een brug te ver.

Bouma: 'Dat zie ik zo snel niet gebeuren. De tendens van grote roc´s draait nu juist weer om naar kleinere instellingen. Bovendien is het juist goed dat er een paar partijen in de regio zijn. Dat houdt elkaar scherp.'

Moes. 'De meerwaarde van een fusie zien we niet omdat we groot genoeg zijn om zelfstandig door te gaan. Een fusie zou een enorm langdurige reorganisatie opleveren, waardoor onze ontwikkeling stil komt te staan. Met de huidige insteek, het uitruilen van opleidingen, hebben we het beste van twee werelden.'