Zorgen aardbevingen voor de wateroverlast in Groningen?

Een antwoord vinden blijkt nog niet zo makkelijk, blijkt uit ons onderzoek.

Een van de invullers meldt: 'Ons huis wordt aangetast door het water. Dikke kans dat de hele handel door de aardbevingen verzakt is.' Een tweede zegt: 'Mijn kruipruimte staat vol water. Dat is begonnen toen de aardbevingen zijn begonnen.' Weer een ander: 'De aardbevingen zorgen ook voor veel onzichtbare schade', waarmee op wateroverlast wordt gedoeld.

Het mag bekend heten dat gaswinning zorgt voor bodemdaling. Die bodemdaling heeft invloed op het afvoeren van regenwater. Hoe lager het gebied, hoe kwetsbaarder, want hoe meer water er naartoe stroomt. De grondwaterspiegel staat daardoor relatief hoog. Niets nieuws onder de zon.

Waterschappen worden voor deze nadelige gevolgen gecompenseerd: zij krijgen bijvoorbeeld een vergoeding als ze door bodemdaling een gemaal moeten aanleggen.

De relatie tussen de bodemtrillingen door de aardbevingen en de gevolgen daarvan, is echter een stuk ingewikkelder.

Hoogleraar Geo-Energy Rien Herber van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) wijst een directe link tussen aardbevingen en wateroverlast van de hand. 'Hoewel bodemdaling in theorie wel wateroverlast kan veroorzaken, kan een aardbeving dat niet. Een aardbeving zorgt er namelijk niet voor dat er lokaal bodemverzakking ontstaat waardoor bij buien meer wateroverlast kan plaatsvinden.'

Aardbevingen vinden plaats op drie kilometer diepte. Herber: 'Er vinden op die diepte in de bodem wel verschuivingen van enkele centimeters plaats, maar dat is aan de oppervlakte niet te meten.' Het enige effect dat volgens Herber wél aan het oppervlak te meten is, is de trilling.

Erik Meijles, fysisch geograaf aan de RUG beaamt dit. Toch heeft hij wel begrip voor het beeld dat mensen hebben. 'De laatste 10 a 15 jaar is het aantal buien toegenomen. Dat is ongeveer dezelfde periode ten opzichte van het begin van de aardbevingen.' Meijles snapt daarom de link die mensen leggen wel, maar hij wijt deze gelijktijdigheid meer aan 'toeval'.

Bevingen zorgen dus niet voor lokale verzakkingen, maar wel voor trillingen. Kunnen die trillingen dan schade veroorzaken aan de riolering, waardoor wél wateroverlast kan ontstaan? Die vraag blijkt moeilijk te beantwoorden.

De eigenaar van een rioolreinigingsbedrijf geeft aan dat de relatie tussen aardbevingen en schade aan riolering lastig te leggen is. 'Een scheur in de riolering kan door van alles komen: ouderdom, buizen die niet goed zijn vastgelegd in de grond, en ja, aardbevingen is ook een mogelijkheid.'

De eigenaar noemt het riool een complex fenomeen. 'Tenzij wij zeker weten dat schade aan het riool door de aardbevingen komt, communiceren wij niet dat het er eventueel wél door zou kunnen komen. Als wij er een oordeel over geven, worden we erop vastgepind. Zélf heb ik nog nooit een schadegeval gezien die één op één aan de aardbevingen is toe te schrijven.'

Ook de Riool Reinigings Service Groningen is zeer voorzichtig. 'Vaak gaat een riool onder de grond door de muur van een huis verder de tuin in. Dat is vaak de plek waar riolen knappen. Dat komt meestal door beweging van de grond. Maar of die grond beweegt door aardbevingen of door andere oorzaken komt, is door ons echt niet te zeggen. Daar zijn wij niet in gespecialiseerd.'

Stichting RIONED (die in Nederland de zorg voor goede rioleringen stimuleert) en hoogleraar Rien Harber vinden het ook lastig om een één op één relatie te leggen tussen de gevolgen van de aardbevingen voor de riolering. Een woordvoerder van RIONED en de hoogleraar stellen dat hierover enkele jaren geleden overleg is gevoerd met meerdere gemeenten uit de provincie. 

De uitkomst van dat overleg was volgens beiden dat er te weinig aanleiding was om nader onderzoek te doen naar de gevolgen van de aardbevingen voor het rioleringssysteem. 'De NAM wilde vooraf niet meefinancieren en gemeenten beoordeelden het niet als een urgent probleem,' aldus een woordvoerder van RIONED.

Op de site van de Groninger Bodem Beweging (GBB) is te lezen dat aardbevingen wel degelijk schade aan rioleringen kan veroorzaken. Bij navraag bij GBB blijkt dat ze daar zelfweinig meldingen over krijgen. Volgens een woordvoerder is nader onderzoek naar de invloed van bevingen op het riool een prima idee. 'Er zit heel veel in de grond dat kapot kan. Niet alleen het riool, maar ook gas- en elektriciteitsleidingen. Groningen is het meest bemeten stukje land ter wereld. Laat dit dan ook maar onderzocht worden.'

'Als bewoners willen wij weten wat er in de bodem allemaal gebeurt,' vervolgt de woordvoerder. 'Daar hebben we al weinig zicht op. En aangezien dit gaat om infrastructuur die dicht onder de grond liggen, lijkt onderzoek me ook relevant voor provincie en gemeenten.'

Zou het daarom niet goed zijn als er inderdaad onderzoek naar de gevolgen van aardbevingen op de riolering wordt gedaan? Ruim twee jaar geleden meldde RTV Noord dat de gemeente Delfzijl het bedrijf Arcadis opdracht had gegeven om onderzoek te doen naar hoe aardbevingsbestendig de riolering toentertijd was. Wat zijn de resultaten hiervan?

Arcadis verwijst door naar Delfzijl. Een woordvoerder van die gemeente geeft aan dat het onderzoek nooit heeft plaatsgevonden. 'Er was geen bestuurlijke opdracht voor.'

Is er dan helemaal niets dat wijst op onderzoek naar de relatie tussen de aardbevingen en de kwaliteit van de riolering?

Nog niet - maar het komt eraan. Zo is de Hanzehogeschool bezig met een onderzoek naar aardbevingsschade aan rioleringen. De Nationaal Coördinator Groningen is daarnaast bezig met een onderzoek naar de gevolgen van aardbevingen op infrastructuur in het algemeen (dus rioleringen, maar ook gasleidingen, electriciteit, wegen en spoorwegen).

Daarvan ligt er op moment er een conceptrapport van dit onderzoek, die RTV Noord heeft opgevraagd, maar nog niet heeft ontvangen. Het de definitieve eindconclusies van dit onderzoek laten nog op zich wachten.