'De zwaluw kiest bewust voor minder; misschien moeten wij dat allemaal doen'

Wie kent ze niet: de kleine zangvogels met hun gevorkte staartjes die over het land scheren op jacht naar insecten. Maar er zijn dit jaar beduidend minder zwaluwen in de lucht dan andere jaren. Wat is er aan de hand?
Volgens de Groningse ecoloog Jan Doevendans is het niet overal kommer en kwel. 'Het is heel plaatselijk. Boeren bellen mij en vertellen dat het zwart ziet van de zwaluwen, maar op andere plaatsen liggen de jongen dood in de nestkasten.'
De ouders vliegen zich een slag in de rondte; het gaat vooral om de jongen
Jan Doevendans - ecoloog

Niet meer twee keer zeven eieren

Vooral dit voorjaar zijn veel zwaluwen doodgegaan. De trekvogels hadden dit jaar een zware overtocht vanuit Afrika, maar dat is volgens Doevendans niet de enige oorzaak. 'Dan zouden de ouders verzwakt zijn, maar die vliegen zich een slag in de rondte. Het gaat vooral om de jongen.'
'Andere jaren kregen huiszwaluwen twee keer zeven jongen', legt Doevendans uit. 'Dan komen die ouders thuis en gaan er zeven bekjes open. Dat betekent maar één ding: honger. De ouders proppen er dan insecten in. Na drie weken vliegen de jongen uit, waarna de ouders opnieuw beginnen met het tweede nest. Nu heb ik nestjes met maar twee jongen en soms zelfs niks. Dat duidt toch op een tekort aan insecten.'

Bestrijdingsmiddelen

Dan denk je al snel aan bestrijdingsmiddelen. Doevendans: 'Kijk, die boeren werken zeventig uur in de week. We hebben hen nodig, want zij zorgen voor ons eten. Maar daar worden wel middelen bij gebruikt. De fabrikanten zeggen dat er niks aan de hand is, want het is wel handig als er niet zoveel insecten bij de bieten en zo zitten. Toch zijn veel middelen verboden en het gebruik is ook geminderd, maar ik zit ondertussen wel met dode zwaluwen.'
De zwaluw is een rader in een complex systeem dat in balans moet zijn
Jan Doevendans - ecoloog

Balans

Waarom is de zwaluw zo belangrijk? 'Dat kleine vogeltje is dé controleur van de insectenpopulatie', legt Doevendans uit. De huiszwaluw stofzuigt zo'n drie- tot vierduizend insecten per dag uit de lucht; de gierzwaluw nog veel meer. De zwaluw is een rader in een complex systeem dat in balans moet zijn. Het lijkt erop dat die balans zoek is en dat is uiteindelijk ook slecht nieuws voor de mens.'

Genoegen nemen met minder

Maar ligt het dan uitsluitend aan de bestrijdingsmiddelen in de landbouw? 'Absoluut niet', zegt Doevendans. 'We moeten niet alleen naar de boeren wijzen, maar ook naar onszelf kijken. Wij willen maar 89 cent betalen voor een pak melk, maar we tanken wel voor tientallen euro's. De zwaluwouders kiezen dit jaar bewust voor minder broedsels. In plaats van zeven eieren, leggen ze er maar twee of drie. Blijkbaar weten ze dat ze een vol nest niet kunnen voeden. Misschien moeten wij allemaal eens genoegen nemen met wat minder.'