Deze dag: Drama in Ommelanderwijk

© RTV Noord
Met een enorme klap ontploft de aardappelmeel- en dextrinefabriek Wilkens in Ommelanderwijk. Er ontwikkelt zich meteen een enorme vuurzee. Brokstukken komen tot vijf kilometer verderop in Nieuwe Pekela terecht. Acht mensen komen om bij de explosie. Het gebeurt op deze dag in de geschiedenis, 24 juli 1929.
Dextrine is een gomachtig goedje, op basis van aardappelmeel. Het wordt als plakmiddel gebruikt. Al in 1911 experimenteren de broers Wilkens ermee, en bouwen uiteindelijk een fabriek. Dat gaat lang goed, al weten de meeste medewerkers: 'Dextrine is precies droog buskruit', met alle gevaren van dien.
Voorafgaand aan de explosie was er een brandje bij een droogketel. Om dat snel te blussen werd onder meer de hulp ingeroepen van de vrouw en de dochter van opzichter Miedema. Die woonden pal naast de fabriek in de opzichterswoning. Na de klap behoren ze tot de doden, zoals iedereen die probeerde dat brandje te blussen. Zo kan niemand achteraf navertellen wat daar precies is voorgevallen.
Het verhaal van een wonderbaarlijke ontsnapping is een dag later te lezen in het Nieuwsblad van het Noorden. Electricien P. Spiekman, een zoon van de wethouder, wordt op het moment van de explosie 'door den luchtdruk uit de fabriek geworpen' nadat de dubbele deuren bij de knal zijn opengesprongen. De druk draag hem zo ver, dat hij in het kanaal terecht komt. De onvrijwillige duik in het water is zijn redding, want 'een felle steekvlam achtervolgde hem onmiddellijk: die had zijn dood kunnen zijn'.
Voor het eerst komt er in Nederland ramptoerisme op gang. Alle kranten schrijven uitvoerig over het drama. Dat zorgt in het weekend na de ramp voor een file langs het kanaal in Wildervank en Veendam,  van 'automobielen, paard en wagens en rijtuigen vol ramptoeristen', afkomstig uit alle windstreken. Ze zien een totaal verwoeste en uitgebrande fabriek.
Op het moment van de ramp zijn zeventig arbeiders aan het werk. Juist de week ervoor is de aardappelcampagne afgesloten en vijftig extra arbeidskrachten zijn ontslagen. De vaste medewerkers zijn nu ook werkloos, maar een van de broers Wilkens geeft het Nieuwsblad 'de verzekering dat de fabriek herbouwd zou worden'.  
En zo geschiedt. Aan het Oosterdiep verrijst in 1931 de op dat moment modernste dextrinefabriek van Europa. Twee jaar na het drama in Ommelanderwijk, dat acht mensen het leven kost. Van de twintig gewonden zijn sommigen voor het leven verminkt. Het gebeurt op deze dag in de geschiedenis, 24 juli 1929.
Pieter de Hart is redacteur bij RTV Noord en historicus. Elke woensdag schrijft hij over 'deze dag' in het verleden van Groningen.