Column: Model

Als het gaat om de vraag welke woningen in het aardbevingsgebied versterkt moeten worden, verlaat minister Wiebes zich sinds deze zomer op een model dat de NAM heeft ontwikkeld. Het beeld dat erbij oprijst, is dat van een kamergrote kast van een computer zoals we die kennen uit oude cartoons, met aan de voorzijde drie geleerden in witte jassen die er allerlei gegevens instoppen, waarna er aan de achterkant een strookje papier uitrolt met één woord of getal. Een elektronische trechter voor data. Heerlijk hoor, een computer die de boel een beetje samenvat, het leven is tenslotte al ingewikkeld genoeg, maar voor de betrokkenen is het een ramp. De eigenaren van duizenden woningen zien hun complexe situatie, een huis met allerlei bouwkundige bijzonderheden en een specifieke locatie, teruggebracht worden tot een nulletje of een eentje: wel of niet versterkt.

Het bizarre is dat er al duizenden woningen zijn geïnspecteerd, en dat dat een soort 'Schindler's List' moet hebben opgeleverd van huizen die versterkt moeten worden. Maar die kennis doet er ineens niet meer toe, nu er wordt vertrouwd op het model 'Hazard and Risk Assessment' van de NAM. Van analoog naar digitaal. Op basis van statistiek in plaats van empirie. Van Schindler's List naar The Matrix.

In het modelletje wordt meegenomen dat de gaswinning ten slotte wordt afgebouwd naar nul. Logisch dus dat er minder huizen in aanmerking komen voor versterking dan eerst aangenomen. Maar wel vreemd dat een groot deel van de geïnspecteerde woningen waarvan het vermoeden bestaat: 'Deze is echt niet meer veilig', niet op die lijsten staat die uit die computer bij de NAM gerold komen. Daar staan steeds weer andere huizen op, steeds weer een ander aantal, en gek genoeg nooit meer dan 1500. Dat is toevallig het aantal dat de Mijnraad, ook al op basis van statistiek, had vastgesteld als het minimale aantal woningen dat versterkt moet worden. 'Onveilig? Nee hoor, volgens ons model hoeft er niks aan uw huis te gebeuren.'

Mocht de NAM in geldnood komen, en dat is niet geheel denkbeeldig, dan kan ze altijd nog die 'Hazard and Risk Assessment' in de markt gaan zetten. Zo'n model willen we allemaal wel! Vroeger moest je maar gewoon op God vertrouwen, maar nu hebben we een 'Hazard and Risk Assessment'. 'Ik wilde eigenlijk naar Bali met vakantie, maar volgens mijn HRA is dat, met mijn bloeddruk, niet meer verantwoord.' 'Nee jongen, je krijgt geen zakgeldverhoging. De HRA zegt dat je er waarschijnlijk drugs voor gaat kopen.' 'Wist je dat uit de HRA blijkt dat het écht veiliger is om alleen over de witte strepen van een zebrapad te lopen?' 'De HRA zegt dat ik moet poepen, maar er komt nog niks…'

Een model kan handig zijn om de werkelijkheid te verklaren. Newton, Einstein en Hawking hebben de kosmos best goed in kaart gebracht. Maar de kaart is iets anders dan de kosmos zelf. Het is mooi dat een huis helemaal instort volgens de statica- en dynamicaleer van Newton. Maar het eindigt wel met een puinhoop. En dan gaat het niet aan dat we van de NAM moeten horen: 'Nee hoor, uw huis is helemaal niet ingestort. Volgens ons model staat het nog gewoon overeind.'

Willem van Reijendam