Oud-topman SodM zet vraagtekens bij omstreden gasdeal: 'Vertel geen sprookjes'

Woensdagochtend bleek tijdens een gesprek met topambtenaren van het ministerie van EZK dat Tweede Kamerleden nog hun twijfels hebben over het akkoord. PvdA-Kamerlid Henk Nijboer herhaalde hierbij zijn standpunt dat 'deze deal nooit gesloten had mogen worden'.

In navolging van de Kamerleden uit ook oud-inspecteur-generaal Jan de Jong van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zijn kritiek. Hij vindt dat de deal rammelt.

Een onderdeel van het akkoord is dat de oliegiganten geen claim indienen voor het gas dat in de bodem achterblijft als de gaskraan volledig dicht gaat. 'Dat is onzin', zegt De Jong. Volgens de oud-toezichthouder zal geen enkele rechter een dergelijke claim toekennen. 'En dat weten de juristen bij EZK heel goed.'

Een maand geleden schreef Wiebes in een antwoord op Kamervragen dat de NAM als eigenaar van het gas compensatie kan vragen bij de rechter voor het gas dat in de bodem blijft. De rechter zal dan bepalen of het gas dat in de bodem achterblijft 'winbaar' zou zijn. Als dat het geval is, is het een financieel nadeel voor de NAM.

In de Mijnbouwwet staat dat de minister vergaande bevoegdheden heeft om in te grijpen of de gaswinning zelfs tijdelijk of voorgoed stil te leggen als de veiligheid in het geding is. Volgens De Jong is dat in Groningen het geval. 'De minister hoeft in dat geval niet op te draaien voor de schade die de oliebedrijven lijden. Dat weet elke oliemaatschappij en dat is gewoon een ondernemingsrisico.'

Om de oliebedrijven tegemoet te komen, heeft Wiebes afgesproken dat zij meer overhouden aan de gaswinning. Tweede Kamerlid Sandra Beckerman van de SP zei eerder op de dag tijdens het gesprek met de topambtenaren van EZK dat zij het onverkoopbaar vindt dat 'de daders' van alle ellende in Groningen meer geld krijgen voor het winnen van gas.

Volgens De Jong is het niet onlogisch dat deze afspraak is gemaakt. 'De overheid heeft in vette tijden genoeg geprofiteerd van de opbrengsten van het Groninger gas. Het is nu uit te leggen dat de overheid iets meer gaat bijdragen in de kosten die met de winning samenhangen', zegt De Jong. 'Maar zeg dat dan en vertel geen sprookjes over toekomstige claims.'

In Groningen en in de Tweede Kamer wordt ook met angst en beven gekeken naar de toekomst na 2030, als de gaswinning volledig stil ligt. Naar verwachting zal Groningen nog jaren worden geteisterd door mijnbouwschade.

Volgens minister Wiebes zal de schade tot in lengte der jaren worden betaald. Maar tijdens het gesprek tussen de Kamerleden en de ambtenaren van EZK bleek dat er nog veel onduidelijkheid is over clausules om afspraken die zijn gemaakt te herzien.

De Tweede Kamer vraagt zich af wie verantwoordelijk wordt voor de schades als de NAM er bijvoorbeeld niet meer is. Er klinken al langer geluiden dat Shell en ExxonMobil de NAM laten vallen als blijkt dat de gaswinning niet meer rendabel is.

Volgens De Jong hoeven de Groningers 'zich geen zorgen te maken dat de Staat ze opnieuw in de stront laat zakken'. In de Mijnbouwwet staat dat de voormalige vergunninghouder verantwoordelijk blijft voor de nazorg van het gebied als de productie is stopgezet en de vergunning is verlopen.

Overigens is het mogelijk dat de NAM tegen die tijd niet meer bestaat. De Jong: 'Maar dat kan alleen met goedkeuring van de regering. Dan zou afgesproken moeten worden dat de NAM een aanzienlijk bedrag in een fonds voor Groningen stopt, voordat de Shell en ExxonMobil het aardoliebedrijf failliet laten gaan.'

Ondanks de kritiek van De Jong op de gasdeal van Wiebes, is de oud-toezichthouder 'blij met de recente besluiten van de regering ten aanzien van Groningen'. Ook al heeft De Jong 'hier en daar' zijn bedenkingen over de haalbaarheid van de plannen. 'Maar daar is een Tweede Kamer voor om dat te controleren.'