'Met het verbieden van wattenstaafjes ga je de wereld niet redden'

Een berg plastic bij een afvalwerker.
Een berg plastic bij een afvalwerker. © Lex van Lieshout/ANP
Een leven zonder plastic wattenstaafjes en rietjes. Wen er maar aan, want het Europees Parlement stemde woensdag in met een verbod op 'wegwerpplastic waar een betaalbaar alternatief voor is'.
Is het een goed begin of een druppel op een gloeiende plaat?
Agnes Schiphof is coördinator bij de Green Office, dat zich inzet voor duurzaamheid binnen de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). 'Het is een goed begin én een druppel op de gloeiende plaat', is ze van mening.
'Bij alle veranderingen begint het bij kleine stapjes. Je duwt een sneeuwbal van de berg en die wordt almaar groter. Over twintig jaar vragen we ons af waarom we ooit plastic rietjes hebben gebruikt.'
Plastic zit in dingen waar je geen andere optie voor hebt
Agnes Schiphof - Green Office

Plasticvrije week

Afgelopen zomer hield de Green Office een plasticvrije week onder studenten. De conclusie: het is verdomde moeilijk om zonder plastic te leven. 'Plastic zit in dingen waar je geen andere optie voor hebt. Kauwgom kun je bijvoorbeeld niet kopen zonder dat je er plastic bij koopt.'
Ook koekjes vormen een probleem. Verpak je ze, dan heb je plastic nodig. Verpak je ze niet, dan willen mensen ze niet meer en werk je voedselverspilling in de hand. 'Dan moet je ze zelf maken', draagt Schiphof als oplossing aan. 'Maar ik zit er ook niet op te wachten om dit iedere week te doen.'
Afval in het Noorderplantsoen wordt opgeruimd. (Foto: RTV Noord/Robert Pastoor)
'Ik ben er bewust mee bezig, maar merk zelf ook dat het lastig is. Je moet je boodschappen bij allerlei verschillende winkels doen. Dat is extra moeite die alleen zeer intrinsiek gemotiveerde mensen nemen. En ook dan gaat het weleens fout.'

Meer nadenken

Binnen de RUG merkt de Green Office dat studenten steeds meer nadenken over het terugbrengen van zwerfafval. Van mailtjes dat 'plastic vorken in de kantine echt niet kunnen' tot studenten die steeds vaker een mok meenemen voor hun kopje koffie of thee.
Je moet niet denken: ik heb dit gebruikt en nu is het waardeloos
Agnes Schiphof - Green Office
Het grootste probleem is volgens Schiphof de verbranding van plastic. 'Die stoffen worden niet hergebruikt, maar gewoon in de fik gestoken. Je moet niet denken: ik heb dit gebruikt en nu is het waardeloos.'
'Het is nu veel getouwtrek wat anders moet', concludeert ze. 'Na een tijdje wordt het heel normaal. Zoals we nu kijken naar mensen die vroeger sigaretten op tafel hadden alsof het borrelnootjes waren, zo kijken we later terug met de gedachte dat het bizar is dat we zoveel plastic dingen gebruikten.'
Plastic soep vervuilt de wateren. Foto: RTV Noord/Remco in 't Hof
Bij Bonsema Verpakking in Stad merken ze dat het terugbrengen van plastic steeds meer begint te leven. Ook het bedrijf zelf probeert hierin mee te denken. 'Het is niet altijd even makkelijk, maar wel te doen', zegt accountmanager Chris Plieger.

'Papieren' advies

Omdat Bonsema uitvoerder is, ziet Plieger een voorname rol weggelegd voor zijn opdrachtgevers, de fabrieken. 'Als wij een klant mogen adviseren, dan zorgen we altijd dat ze voor papier gaan. Sommigen zijn er bewust mee bezig en anderen zijn de wat roege jongens onder ons, die denken: wat zal mij het verrekken, ik wil gewoon dat het aankomt.'
Een draagtasje kost iets van 12 à 13 cent. Die grote papieren draagtassen zitten rond de 38 cent
Chris Plieger - Accountmanager Bonsema Verpakking
Die gedachte wordt gevoed door het prijskaartje dat aan sommige alternatieven hangt. 'Het verschil tussen een plastic en een papieren draagtas is zo enorm groot qua prijsstelling dat het niet interessant is voor mensen om papieren draagtassen te gebruiken.'
'Een plastic draagtasje kost iets van 12 à 13 cent. De papieren draagtassen zitten rond de 38 cent. Dat is een behoorlijk prijsverschil. Subsidies? Wie weet. Dat zou iets kunnen wezen', aldus Ploeger.
Een kwartier ten oosten van Bonsema Verpakking ziet Henk Alssema in Leek heil in het hergebruik van plastic. Als algemeen directeur en eigenaar van VITA Plastics is hij dagelijks bezig met 'laten we dat woord maar eens gebruiken; de circulaire economie'.

Van afval naar bloembakken

Onder zijn Leekster vlag vallen twee bedrijven. Eentje voor de recycling van kunststof, zoals Alssema plastic liever noemt. De andere tak verkoopt de grondstof aan verwerkers én maakt er zelf onder de naam 'VanAfval' nieuwe producten van.
'Waar gemeenten nu afval ter verbranding aanbieden, nemen wij het af en zorgen ervoor dat ze terugkomen in de gemeente als bijvoorbeeld afvalbakken, bloembakken, palen en grastegels.'
We kunnen kijken naar het verbieden van kunststof, maar het is ingeworteld. Daar komen we niet zomaar onderuit
Henk Alssema - Eigenaar VITA Plastics
Er wordt onderscheid gemaakt tussen hoog- en laagwaardig kunststof. Hoogwaardig kunststof kan één op één voor hetzelfde doel worden gebruikt, zoals petflessen en shampooflessen. Onder laagwaardig vallen bijvoorbeeld chipszakken en het plastic van vleesverpakking.
'Je moet goede toepassingen vinden voor laagwaardig kunststof', zegt Alssema. Daar voelt hij meer voor dan het verbieden van allerlei producten. 'Kunststof afval is een wezenlijk deel van onze maatschappij. We kunnen kijken naar het verbieden van kunststof, maar het is ingeworteld. Daar komen we niet zomaar onderuit.'
Rietjes zijn vanaf 2021 verleden tijd. Foto: Christopher/Pexels
'We moeten echt wel op een aantal terreinen minderen', benadrukt de ondernemer dat een rem op het gebruik van plastic nut heeft. 'Als ik kan kiezen tussen een verpakte en niet verpakte komkommer, dan pak ik inmiddels een niet verpakte komkommer. Die snoepverpakkingen waar allemaal weer kleinverpakkingen in zitten? Meteen stoppen met die onzin.'

Europese symboliek

'Je kunt wel wattenstaafjes en rietjes verbieden, maar daar ga je de wereld niet mee redden. Dat is een beetje symbolisch. Je moet als maatschappij kijken hoe je omgaat met de kunststofstroom. Er moet een verandering van denken ontstaan dat kunststof niet per definitie slecht is. Het heeft ons ook heel veel gebracht.'
Deze bedrijven hebben al maatregelen genomen:
- McDonald's komt per 2019 met een alternatief voor de plastic rietjes in frisdranken. Welke oplossing dat wordt, is nog onbekend. Vorige maand startte de hamburgerketen in Groot-Brittannië met papieren rietjes.
- Jumbo startte deze zomer met een gelaserd etiket op enkele biologische groenten. Plastic verpakkingsmateriaal is daarmee overbodig.
- IKEA stopt vanaf 2020 met het gebruik van plastic wegwerpartikelen, zoals rietjes, borden, bekers en tasjes.
- Lidl stopt eind volgend jaar met de verkoop van plastic wegwerpproducten, zoals rietjes, bekers en wattenstaafjes. Ze worden vervangen door alternatieven van papier of bamboe.
- Starbucks doet vanaf 2020 wereldwijd plastic rietjes in de ban. Naar eigen zeggen gebruikt de koffieketen een miljard rietjes per jaar.
- Unilever heeft beloofd dat in 2025 al zijn plastic volledig herbruikbaar of biologisch afbreekbaar is.
- Organisaties uit de evenementenindustrie en fabrikanten (zoals Coca-Cola, Grolsch en Heineken) willen binnen drie jaar minimaal de helft van alle plastic wegwerpartikelen op festivals en evenementen vervangen.