Hoe de familie van Pé Daalemmer een beetje redder des vaderlands werd
Peter de Haan is beter bekend als Pé Daalemmer. De geboren Lopster maakt al decennia lang furore met zijn muzikale wederhelft Frank den Hollander als Rooie Rinus. De familie van De Haan heeft een rol als redder des vaderlands.
Hoe dat zit? Lees mee in een verhaal dat 450 jaar teruggaat.
Kanongebulder, wapengekletter, kruitdampen en gekerm van duizenden gewonde en stervende soldaten. Dat is op 21 juli 1568 het toneel van de Slag bij Jemmingen aan de boorden van de rivier de Eems tussen Leer en Ditzum.
De troepen van Lodewijk van Nassau, de jongere broer en vertrouweling van Willem van Oranje, staan oog in oog met de Spaanse troepen. Het is twee maanden na de Slag bij Heiligerlee, waar Lodewijk samen met zijn broer Adolf de Spanjaarden in de pan hakt. Graaf Adolf laat het leven, omdat zijn paard op hol slaat en tussen de vijand belandt.
Het standbeeld in Heiligerlee eert nog steeds de eerste slag in de Tachtigjarige Oorlog die van de Spanjaarden werd gewonnen.
Twee maanden later wil de Spaanse veldheer, de hertog van Alva, wraak. Met vijftienduizend soldaten treft Alva de opstandelingen (met tienduizend volgelingen) onder leiding van Lodewijk van Nassau bij Jemmingen, wat we nu kennen als Jemgum.
De Slag bij Jemmingen. Afbeelding: Wikipedia
De troepen van Lodewijk leggen bij duizenden het loodje. De legeraanvoerder komt zelf ook in het nauw en hij slaat op de vlucht. Die vlucht is alleen mogelijk via de rivier De Eems, omdat ze volledig omsingeld zijn op de landtong.
Lodewijk bedenkt zich niet, gooit zijn harnas af, trekt de rest van zijn kleren uit en springt onder een regen van kogels het water in.
Lodewijk zwemt stroomafwaarts en komt ongedeerd aan de overkant terecht vlakbij Petkum. Spiernaakt klopt hij een kilometer verder aan bij de boerderij van Louwe Havickes en zijn vrouw Etgyn en hun zoons Waelke en Tyade.
Het gezin is afkomstig van de wierde Enzelens bij Loppersum. Lodewijk krijgt een warme ontvangst. Hij krijgt de kleren van de twee zoons en na een uitgebreid maal weet Lodewijk verder Duitsland in te ontsnappen aan de Spanjaarden om zich weer te voegen bij zijn broer Willem van Oranje, onze vader des vaderlands.
Wat heeft deze mooie voetnoot in de vaderlandse én Groningse geschiedenis nu te maken met de familie van Peter de Haan alias Pé Daalemmer?
Dan komen we bij Wiebe de Haan, de anderhalf jaar oudere broer van Peter. Wiebe speelde in de tienerjaren mee op gitaar en zong in de eerste band van Peter 'Central Heating'.
Central Heating met Peter en Wiebe. Foto: Wiebe de Haan
De band maakte furore vanuit een kelder van een studentenhuis in de Stad en bij studentenvereniging Albertus Magnus. 'Albertus' is ook de plek waar Peter Frank den Hollander aan de bar ontmoet en het illustere duo Rooie Rinus en Pé Daalemmer het levenslicht ziet.
Wiebe stond met Central Heating, waarin ook ondermeer Ep Oosting, Gijs Salentijn en Fred ter Borg meespeelden, mede aan de basis van onder meer nummers als 'Jelle gaat Lekker' en 'Worst'.
Wiebe zit dan al op de Technische Hogeschool in Enschede en verlaat de band nadat hij bij Philips in Eindhoven een baan krijgt. Daar werkte hij mee aan de ontwikkeling van de cd, de dvd en de blue ray. Nu, bijna aan zijn pensioen, krijgt hij belangstelling voor de familiegeschiedenis van de De Haans.
Gestimuleerd door een telefoontje uit Amerika van een heel ver familielid van de De Haan-tak die ook op zoek is naar zijn roots, grasduint Wiebe er lustig op los op internet.
'Je stuit op allerlei boerenfamilies. Op zich niets bijzonders. Daar zijn er natuurlijk duizenden van. Maar al verder zoekende kwam ik uiteindelijk toch bij iets heel interessants', vertelt Wiebe vanuit Eindhoven.
Via de kant van moeder Ali komt hij via onder meer de familie Maat uit bij de Elema's, een rijk geslacht van het Hogeland. De familie hield onder meer domicilie in de Elemaheerd in Uithuizen en de Allersmaborg in Ezinge. Een van de heren van de Elemaheerd was Waelcko Elema, een van de directe voorouders van de familie De Haan.
In de tachtigjarige Oorlog moeten de Elema's vluchten voor de Spanjaarden naar Duitsland. Onder hen ook Etgyn Elema, de dochter van Waelcko die met haar man Louwe Havick en twee zoons naar Petkum verkast.
En daar komt het verhaal van de familie De Haan en Lodewijk van Nassau bij elkaar. Etgyn en Louwe én hun twee zoons zijn de familie waar Lodewijk spiernaakt aanklopt op zijn vlucht voor de Spanjaarden.
'Het gaat twaalf generaties terug, maar het is toch een prachtige geschiedenis', zegt Wiebe. 'Kijk, het is natuurlijk zo dat misschien wel honderden Groningers familie zijn van Etgyn Elema. Maar toch. Het is wel Lodewijk van Nassau.'
En zo werd de familie van Peter de Haan, alias Pé Daalemmer, een beetje redder des vaderlands.
Nou ja, een heel klein beetje dan, want na de ontsnapping bij Jemmingen (Jemgum) vocht Lodewijk van Nassau nog drie veldslagen. In Frankrijk werd hij samen met de Hugenoten verslagen.
Bij Bergen werd hij opnieuw in de pan gehakt door Alva en tot slot op de Mookerheide, waar de Spanjaarden opnieuw de sterkste waren. Het was de allerlaatste veldslag van Lodewijk, want hij kwam net als zijn broer Hendrik van Nassau om het leven op de Mookerheide.
Lodewijk van Nassau. Bron: Wikipedia
Het lichaam van de dappere Lodewijk, het broertje van Willem van Oranje, werd nooit teruggevonden. Het verhaal gaat dat hij niet door een kogel werd gedood, maar in het moeras is verdronken.
Het blijft een mooi verhaal. Het doet het sowieso goed op verjaardagsfeestjes van de familie
En hoe liep het af met moeder aller moeders, Etgyn Elema? Ze keerde nog terug naar het Hogeland, naar de boerderij op de wierde Enzelens van haar man Louwe. Maar enkele jaren later moest de familie opnieuw vluchten naar Ost-Friesland, waar Etgyn tenslotte roemloos stierf aan de pest.
'Het blijft een mooi verhaal. Het doet het sowieso goed op verjaardagsfeestjes van de familie.'
