Groningen en de tram: een roerige geschiedenis

Zo zagen de plannen er uit voor een tram op de hoek Zuiderdiep en Oosterstraat
Zo zagen de plannen er uit voor een tram op de hoek Zuiderdiep en Oosterstraat © RegioTram
Zes jaar geleden zorgt het afblazen van de plannen voor de komst van een tram voor een bestuurscrisis in Stad. Sinds de raadsverkiezingen van vorige maand wordt er in de politiek inmiddels weer openlijk over een tram gesproken. Groningen en de tram: een roerige geschiedenis.
Hoe zit het ook alweer met de tram? We zetten de belangrijkste gebeurtenissen voor je op een rij.

Van de paardentram, naar elektrisch

In 1910 krijgt Groningen voor het eerst een elektrische tram, als opvolger van de paardentram die zo'n dertig jaar in Stad had rondgereden. Aanvankelijk zijn er twee tramlijnen, gaandeweg wordt dat aantal uitgebreid. In 1949 worden de laatste tramlijnen opgeheven en vervangen door trolleybussen.

Tram terug op de agenda

Daarna blijft het tientallen jaren stil rond de tram in Stad, tot het onderwerp eind jaren 90 van de vorige eeuw terugkeert op de politieke agenda. Aanvankelijk door onderzoek te doen naar de haalbaarheid, maar gaandeweg worden de plannen steeds serieuzer.
Rond de eeuwwisseling wordt het plan Kolibri gepresenteerd. Daarin staat beschreven hoe het openbaar vervoer in de regio Groningen-Assen er in de toekomst uit moet zien. Belangrijk onderdeel van het plan: RegioTram Groningen. Die moet in eerste instantie in de stad Groningen gaan rijden, maar later ook naar onder meer Bedum, Hoogezand, Winsum en Zuidhorn.

Voorproefje op de Grote Markt

In 2002 kunnen Stadjers alvast even kennismaken met de tram, als die tentoongesteld wordt op de Grote Markt.

De roep zwelt aan...

In de jaren daarna zwelt de roep om de komst van een tram verder aan. Eind 2006 steunt Provinciale Staten de plannen om een tram te laten rijden in de stad en de omliggende regio. Dat zou in totaal zo'n half miljard euro moeten kosten. De gemeenteraad stelt enkele maanden daarna drie miljoen euro beschikbaar voor een onderzoek naar de komst van de tram. Alle fracties in de raad zijn enthousiast.

...maar er zijn ook twijfels

Toch nemen de twijfels toe. Werkgeversorganisatie VNO-NCW ziet een tram door de Groninger binnenstad niet zitten en commissaris van de Koningin Max van den Berg twijfelt aan de noodzaak ervan. Hij wil dat er ook naar andere opties dan een tram wordt gekeken. De bal wordt opgepakt door Provinciale Staten, die aanstuurt op een onderzoek naar de bus als alternatief voor de tram.

Waar moet de tram gaan rijden?

De raad van Stad stemt intussen in met het voorgestelde tracé voor de tram. Alleen de Stadspartij is tegen. De tram moet gaan rijden tussen het Hoofdstation en Zernike, via de Grote Markt.
In september 2010 stemmen de Groninger gemeenteraad en de provincie definitief in met de keuze voor de regiotram. Naast de tram naar Zernike, moet er ook eentje gaan rijden tussen het Hoofdstation en Kardinge, via onder meer het UMCG.
Plannen voor de tram langs het UMCG (Foto: RegioTram)

Gedoe rond geld

De financiering is nog wel een punt van zorg, zo blijkt. En zitten de inwoners van Stad er eigenlijk wel op te wachten? Nee, blijkt uit onderzoek dat RTV Noord in februari 2011 presenteert.
Intussen werpen zich drie bedrijven op die interesse hebben om de tramlijnen aan te leggen. Een van de bouwconsortia trekt zich vervolgens enkele maanden later terug. De aanbestedingsprocedure gaat daarom verder met twee partijen.
Maar gaat de regiotram ook daadwerkelijk rijden? Er pakken zich steeds meer donkere wolken samen boven het project. 'Kans op regiotram steeds kleiner', meldt RTV Noord in de zomer van 2011. Dat heeft alles te maken met geld, want de stad zit financieel in zwaar weer. Wethouder Frank de Vries spreekt al openlijk over uitstel. En dat is tegen het zere been van gedeputeerde William Moorlag.
Een 3d-impressie van de plannen: de tram op het Hoofdstation

En de regio dan?

In het voorjaar van 2012 wordt nog maar eens een onderzoek naar de komst van de tram aangekondigd. Er wordt dan vooral gesproken over de tram die door Stad moet rijden, maar wethouder Karin Dekker zegt toe dat ook de regio niet vergeten wordt. Hoogezand-Sappemeer en Zuidhorn zijn de belangrijkste kandidaten, als de tram inderdaad de regio in gaat.

De steun brokkelt af

In de zomer van 2012 brokkelt de politieke steun voor de tram af. Meerdere partijen vinden het, gezien de geldzorgen waarmee Stad kampt, simpelweg te duur. 'Komst tram aan zijden draadje', kopt RTV Noord dan ook op de website.
In onderstaande video is onder meer een impressievideo van de tramplannen te zien:

Crisis

Eind september van dat jaar wordt zelfs gesproken over een crisissfeer en een bom onder het college van B&W, omdat D66 en de SP van plan zouden zijn daaruit te stappen. Beide partijen willen geen verantwoording meer nemen voor het tramproject. In een spoeddebat op woensdag 26 september barst de bom: drie wethouders vertrekken; het college valt. Het stadsbestuur verkeert in crisis.

Onzekerheid troef

Het demissionaire college gaat direct aan de slag met het maken van een nieuwe begroting voor 2013, zónder regiotram. In de regio overheerst de onzekerheid, nu de regiotram ten grave is gedragen. Twaalf jaar is erover gepraat en er is voor zo'n dertig miljoen aan kosten gemaakt. Komt daar nog een compensatie voor, vraagt de regio zich af.
De provincies Groningen en Drenthe en twaalf gemeenten rond Stad zien de komst van de tram nog steeds zitten. 'Iedereen wil tram, behalve Stad zelf', is dan ook de conclusie. De provincie en het stadsbestuur vliegen elkaar in de haren, in de nasleep van het besluit van Stad om de komst van de regiotram niet te steunen.
Een impressie van de oorspronkelijke tramplannen, hier op de Grote Markt (Foto: RegioTram)

Hoe zit het met de aanbesteding?

De stuurgroep RegioTram werkt te midden van alle politieke tumult onverstoorbaar door en meldt begin oktober 2012 dat ze een partij heeft gevonden die de tramlijn wil aanleggen voor een bedrag dat onder het maximum ligt. Als het aan het bestuur van de stad Groningen ligt, wordt de aanbesteding zo snel mogelijk afgeblazen.
Helemaal van de baan is het project nog niet, blijkt als bestuurders uit de regio Groningen-Assen praten over het voorstel van Stad om de aanbesteding te stoppen.
Eind oktober spreekt de raad van Groningen zich definitief uit: de aanbesteding moet binnen een maand gestaakt worden. Voorstanders GroenLinks en de ChristenUnie van de tram proberen het nog wel en presenteren een tegenbegroting mét tram.

Het einde...

Op woensdag 12 april komt het hoge woord er uit: de gemeente Groningen en de provincie nemen formeel het besluit dat het project regiotram definitief wordt stopgezet.

...of een nieuw begin?

Nu, ruim zes jaar later, staat de mogelijke komst van een tram in Stad opnieuw op de agenda. De voorgenomen coalitie in de gemeente Groningen - GroenLinks, D66, PvdA en ChristenUnie - praat erover. Dat de tram er ook daadwerkelijk komt, is overigens nog lang geen uitgemaakte zaak.