Fietsers, auto's en voetgangers in één gebied: werkt dat wel?

Shared Space Westerhaven
Shared Space Westerhaven © Egbert Minnema
Geen aparte ruimte op de weg voor auto, fiets en de benenwagen, maar iedereen die van dezelfde ruimte gebruikmaakt. Op verschillende plekken in de stad verschijnen nu dit soort zogenaamde shared spaces.
Het is schier onmogelijk om als Stadjer deze gebieden niet te kennen. Op de koppen van de Folkingestraat bestaat deze inrichting al een tijdje bijvoorbeeld. Begin 2018 is ook een gedeelte van het gebied tussen de Westerhaven en de A-kerk zo ingericht. Bijna een jaar geleden dus.
De meningen over het succes van deze inrichting zijn verdeeld. Tijd voor de vraag: werkt het Shared Space-principe in de binnenstad?
De leestijd van dit artikel is rond de 7 minuten. Je weet dan wat de gedachte is achter de Shared Space-inrichting in Stad en hoe deskundigen hier tegenaan kijken.
 

Oorspronkelijke gedachte achter Shared Space

Femke Niekerk is universitair docent Planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Ze heeft zich de afgelopen jaren veel bezig gehouden met Shared Space.
'Het idee van Shared Space is dat als je de verkeersregels loslaat je onzekerheid introduceert bij de verkeersdeelnemers. Ze weten even niet waar ze aan toe zijn en gaan daardoor beter opletten en meer rekening met elkaar houden.'
Sjoerd Nota beaamt dat. Nota is eigenaar van een adviesbureau voor verkeer en openbare ruimte en heeft zich ook gespecialiseerd in Shared Space.
'Vergelijk het met de discussie begin december over de hoeveelheid verkeersborden langs de weg. Die wekken vaak een schijnveiligheid. Als je het gevoel van onzekerheid in het verkeer vergroot, door die borden weg te halen, dan neemt het attentieniveau van mensen toe. Ze gaan daardoor beter opletten op de situatie in het verkeer en op elkaar. Dat is ook het idee van Shared Space.'
 

'Ontstaan in Friese dorpen'

Het idee van Shared Space is dus dat door een open inrichting mensen worden uitgenodigd om de ruimte met elkaar te delen. Niekerk vertelt dat dit concept ontstond in Friese dorpen. Een andere context dus dan het centrum van een drukke stad.
Volgens Niekerk is het concept oorspronkelijk bedacht om auto's, fietsers en voetgangers van dezelfde ruimte gebruik te laten maken. Van oorsprong is Shared Space bedacht voor verblijfsgebieden, plekken waar mensen winkelen en wonen.

Huidige inrichting

De huidige inrichting van de Westerhaven – A-straat – Brugstraat is volgens Herman Lubbers, Projectmanager Binnenstad van de gemeente Groningen, weldoordacht. 'We hebben dit gebied zo ingericht dat verblijfsgebieden en doorstroomgebieden elkaar afwisselen. Want als je te lange stukken eenduidig inricht, dan krijg je op een gegeven moment dat er gewenning bij de automobilist of fietser komt en dat ze daardoor harder gaan rijden. Door een bewuste afwisseling van verblijfsgebied en stroomgebied krijg je steeds dat bewustwordingseffect. Mensen ervaren dan: ik ben in een ander soort gebied, ik moet mijn snelheid terugnemen.'

Is het wel een succes?

De situatie in de Groningse binnenstad is natuurlijk anders dan in Friese dorpen. Deels omdat de auto's in het gedeelte van de A-straat – Brugstraat – Westerhaven in principe worden geweerd.
Ook is dat gedeelte volgens Niekerk niet alleen een verblijfsgebied. Het wordt namelijk ook als doorgaande route gebruikt, met name door fietsers. De vraag die dit oproept is of dit gebied daarom wel geschikt is als Shared Space?
Je komt op een gegeven moment wel aan je grenzen of je dan het voet- en fietsverkeer wel kunt gaan mengen
Sjoerd Nota - eigenaar adviesbureau
 
Volgens Nota is er nog niet echt een goede discussie gevoerd over hoe doorgaande routes ingepast kunnen worden in het Shared Space idee.
'Ik kom op zaterdagmiddag wel eens in Groningen. De binnenstad barst dan wel wat uit zijn voegen wat betreft fietsers en voetgangers. Je komt op een gegeven moment wel aan je grenzen of je dan het voet- en fietsverkeer wel kunt gaan mengen.'
Ook Niekerk vraag zich daarom voorzichtig af of het succes van het Shared Space-principe om bij de Folkingestraat wel zo groot is als gehoopt. 'Je ziet eigenlijk dat er zoveel voetgangers en fietsers zijn die deze straten als doorgangsgebied gebruiken. Het gebied wordt hierdoor wel heel vol, waardoor je je kunt afvragen of het nog wel een prettig verblijfsgebied is.'
Hoe zorg je er nou voor dat de fietser zich gaat gedragen in dit gebied?
Herman Lubbers - projectmanager binnenstad

Blinden en slechtzienden

Blinden en slechtzienden kunnen hier last van hebben. RTV Noord meldde in augustus dat het ontbreken van verhoogde stoepen het voor bijvoorbeeld blindengeleidehonden lastig maakt om blinden of slechtzienden naar veilige plekken te loodsen. Ook fietsers en brommers blijken voor hen soms een probleem.
Volgens Herman Lubbers, Projectmanager Binnenstad van de gemeente Groningen, was de fietser de grootste hoofdbreker bij de herinrichting van dit gebied: 'Hoe zorg je er nou voor dat de fietser zich gaat gedragen in dit gebied?' Lubbers verwijst daarbij naar een proef in de Folkingestraat.
Hoewel die straat al jarenlang met gele steentjes bezaaid ligt, was de inrichting zo dat er visueel toch een soort onderscheid was tussen wandel- en fietsgebied. 'De fietsers dachten daardoor: dit is mijn domein, ik rij dus lekker door.'
Folkingestraat, richting Vismarkt. Tekst gaat verder onder foto

Proef Folkingestraat

Daarom heeft de gemeente een proef gedaan door aan zowel de Vismarktkant als aan de kant van het Verlengde Zuiderdiep her in te richten. Aan beide kanten is namelijk voor ongeveer veertig meter dat visuele onderscheid weggehaald en op één manier bestraat.
Heringericht deel Folkingestraat, aan kant van Vismarkt. Tekst gaat verder onder foto 
 
Lubbers: 'De voetgangers hebben in deze gedeelten het domein. Die lopen hier kriskras door elkaar. De fietsers die komen aangereden worden afgeremd door het ontbreken van een bepaalde afbakening, en worden daardoor gedwongen rekening te houden met de voetgangers.'
Toen dit eenmaal gerealiseerd was, kreeg Lubbers twee voorbeelden van reacties. 'Een ondernemer hier in de omgeving (van de Folkingestraat, red.) vertelde me: “Waar ik vóór deze herinrichting alleen maar gevloek hoorde als een voetganger en een fietser weer eens bijna met elkaar in botsing kwamen, wordt er nu gezegd 'Sorry, mag ik er even langs?'”. Een mindset-verandering dus'.
Een tweede reactie kreeg Lubbers verrassenderwijs van iemand die slecht ziet. 'Deze persoon had niet door dat dat de gemeente de straat hier had heringericht, maar die had wel door dat hier wat verdraagzaamheid tussen mensen ontstond. Die vond het zo apart dat dit ineens zo ontstaan was. Toen ik vertelde dat de straat hier was heringericht, was ze helemaal verbaasd.'

Evaluatie laat op zich wachten

Overigens laat een officiële evaluatie van de herinrichting bij de Westerhaven – A-straat – Brugstraat nog even op zich wachten.
Lubbers: 'Het gebied is namelijk nog niet af. Er liggen nog geen geleidelijnen voor blinden en slechtzienden. Ze zijn wel in bestelling. Eind februari komen die er te liggen.'
'Daarnaast zijn vorige week de laatste bomen geplant en volgt binnenkort nog een deel van de natuurstenen stoepen voor de gevels langs. Dan is het gebiedje pas af en kunnen we er met verschillende partijen doorheen lopen om te kijken hoe deze inrichting nu bevalt.'

Gerelateerd nieuws