Doorbraak in onderzoek naar essentaksterfte

In Woldendorp werden 150 zieke essen gekapt
In Woldendorp werden 150 zieke essen gekapt © Martin Drent/RTV Noord
Het tij voor de essentaksterfte in Groningen lijkt te keren. Wageningse onderzoekers hebben essen gevonden die bestand blijken tegen de dodelijke schimmel die de bomen teistert.
Groningen wordt al jaren geplaagd door essentaksterfte. 'Waarom dat is, weten we niet', zegt Jelle Hiemstra, onderzoeker van de Wageningse Universiteit. Halverwege november gingen er in Delfzijl nog 750 essen tegen de vlakte vanwege ziekte.

Duizenden bomen

Ook in de gemeente Groningen sneuvelden afgelopen zomer bomen door de schimmel. In totaal zijn er al duizenden bomen in de provincie omgegaan. In Westerwolde worden ruim 60.000 bomen nauwlettend in de gaten gehouden of ze ten prooi vallen aan de schimmel. 
Eigenlijk is de ziekte te vergelijken met een bijzonder agressieve griep
Jelle Hiemstra - Onderzoeker

Agressieve griep

Als het onderzoek van Hiemstra en zijn team goed uitpakt, komt er een ras dat resistent is tegen de schimmel. 'Eigenlijk is de ziekte te vergelijken met een bijzonder agressieve griep', zegt Hiemstra.
Aan die griep gaan essen dood, maar de onderzoekers hebben nu in kaart gebracht welke rassen gevoelig zijn voor het vals essenvlieskelkje. Dat is de Aziatische schimmel die veel bomen teistert. 

Schimmel

Vooral buiten de stad vallen de bomen bij bosjes. Daar is het vochtig en koel, een ideale schimmelbodem. In stedelijke gebieden komt sterfte minder voor, maar daar halen gemeentes vaak bomen weg vanwege vallende takken die gevaar kunnen opleveren.
Nu gloort er hoop voor de essen. Niet voor de zieke bomen: die zijn reddeloos verloren. Plantenonderzoeker Hiemstra experimenteerde de afgelopen jaren met verschillende proeftuinen in Nederland. Daar zocht hij naar de resistente variant van de bomen.
Een door de schimmel aangetaste es (Foto: Nico Swart/RTV Noord)

Bomen infecteren

De werkmethode was even simpel als doeltreffend: een soort omgekeerde vorm van vaccineren. De bomen kregen onder de bast een met de schimmel besmet stukje hout. Veel van de besmette bomen werden ziek, maar er waren grote verschillen tussen bomen onderling. 

Doorbraak

Deze constatering is een doorbraak. Hiemstra en de andere onderzoekers weten nu welke  rassen gevoelig zijn voor de schimmel en welke niet. Uiteindelijk is het de bedoeling een soort eugenetica toe te passen: zorgen dat alle essen resistent zijn tegen de slopende schimmel.
Een omgekeerde werkwijze is niet mogelijk, zo zegt Hiemstra. 'We kunnen geen schimmels modificeren of uitroeien, omdat ze zich door de lucht verspreiden.'

Einde nog niet in zicht

Het einde van de essensterfte is nog niet in zicht: voor de huidige zieke essen komt dit onderzoek te laat. De essenkap zal voorlopig dan ook onverminderd doorgaan. De komende jaren gaat Hiemstra zich met zijn team toeleggen op het verder uitwerken van zijn testmateriaal. 'Daarna maken we een overzicht van alle resultaten', vertelt Hiemstra. 
Hij heeft geen idee wanneer de essensterfte teruggedrongen wordt. 'Met de iep heeft het resistent maken van bomen ruim een halve eeuw gekost. Ik ga er wel van uit dat het nu sneller gaat.'