Bouw appartementen legt eeuwenoude vestingwerken in Stad bloot

De opgraving bij het gebouw van DUO
De opgraving bij het gebouw van DUO © RTV Noord / Reinder Smith
Bij een opgraving op de Kempkensberg in de Stad Groningen zijn grote stukken van de 'Linie van Helpman' teruggevonden.
Archeologen vonden de linie terug tijdens een opgraving ten zuiden van het 'Cruiseschip', het grote witte flatgebouw waar o.a. Duo en de belastingdienst in zit.
Op het terrein van de opgraving komt een appartementencomplex.

Verdedigingslinie

De 'Linie van Helpman' was een verdedigingslinie met grachten en muren die na het beleg van Bommen Berend in 1672 werd aangelegd om de vijand bij een volgend beleg verder van de stadsmuren af te houden.
Tijdens het beleg kon de vijand redelijk dicht bij de stadsgracht en wallen komen om vanaf daar de muren en de stad kapot te schieten. Na het ontzet van Groningen werden onder leiding van de vestingbouwer Menno van Coehoorn plannen gemaakt om dat in de toekomst te voorkomen.

'Nat en droog'

Op ongeveer een kilometer ten zuiden van de Stad werd een verdedigingslinie aangelegd tussen het Hoornsediep, het huidige Noord-Willemskanaal en het Winschoterdiep. De linie bestond uit een 'natte' en een 'droge' gracht met een serie bastions, redoutes en bolwerken.
Ingewikkelde termen uit de vestingbouw maar wie eens een bezoek heeft gebracht aan de vesting Bourtange kan zich er iets bij voorstellen. Datgene wat nu nog rond Bourtange ligt, was vroeger ook ten zuiden van de Stad Groningen te zien.

In verval

Er is jaren aan gegraven en gebouwd en de aanleg heeft de stad destijds verschrikkelijk veel geld gekost maar er is nooit meer een beleg gekomen en in de loop der jaren raakte de linie steeds meer in verval.
Het graven van de gracht van de Helperlinie begon in 1695. Het uiteindelijke ontwerp voor de linie werd in 1698 gemaakt door Menno van Coehoorn (1641-1704). De linie lag ten zuiden van het Sterrebos en ten noorden van Helpman en de natte brug over de Hereweg.
Er werd ook een tweede waterlinie gegraven, de Griffelinie ten zuiden van de stadsgrachten en ten noorden van de Helperlinie. Het werk daaraan werd in 1698 echter alweer gestaakt in verband met de aanleg van de meer strategisch gelegen Helperlinie.

Andere gebouwen

Na de inwerkingtreding van de Vestingwet in 1874, werd in 1878 begonnen met het slechten van de linie.
Omdat de grond waarop de Helperlinie werd aangelegd bezit van de Staten-Generaal was (later van het Rijk), werden na de opheffing van de vesting leger- en rijksinstellingen zoals de Rabenhauptkazerne, de gevangenis (later de Van Mesdagkliniek), het Huis van Bewaring en de Rijkskantoorgebouwen op en rond de voormalige Helperlinie gebouwd.
De loop van de linie is nog steeds goed herkenbaar in de kavels en waterlopen ten zuiden van het oudere deel van Groningen.