Waarom zit er eigenlijk een haan in de mast op Schiermonnikoog?

De haan in de mast, op 18 meter hoogte
De haan in de mast, op 18 meter hoogte © James Gooi/ Instagram
De eilanders van Schiermonnikoog vieren het al decennia, dierengroeperingen willen er al jaren vanaf: de haan in de mast bij Kallemooi. Waarom hangt die haan daar eigenlijk - en waarom is er zoveel ophef over?

1) Wat is Kallemooi nou precies?

Kallemooi is een driedaagse Schiermonnikoogse traditie rondom Pinksteren. In het begin van de Pinksterdagen, wordt een haan in een mandje gestopt en op achttien meter hoogte in een mast in het centrum gehesen. Dat gebeurt samen met een Nederlandse vlag met de tekst Kallemooi en een groene tak.
De haan wordt traditiegetrouw gestolen bij een kippenhouder op het eiland. Die is de haan dan drie dagen kwijt - want zo lang verblijft het dier in de mast. Het gekukel van de haan in de ochtend bepaalt tot hoe lang de kroegen op het eiland open mogen zijn.
Op de 'derde Pinksterdag' wordt de haan naar beneden gehaald, temidden van kinderspelletjes en het Pinksterrijden - een paard- en wagenoptocht op het eiland. De haan wordt dan weer teruggegeven aan de eigenaar.

2) Waar komt Kallemooi vandaan?

Kallemooi is een vruchtbaarheidsfeest, dat ook wordt gevierd (PDF) in Borkum, Scandinavië en de Baltische Staten. Vroeger werd het ook in Zoutkamp en op andere plekken langs de Nederlandse kust gehouden. In Zweden lijken de Midzomerfeesten er nog steeds op. Ook hier is vaak sprake van een mast of meiboom en een haan.
Meiboom met haan in de top en vlaggetjes (Beeld van houtsnede Hans Sebald Beham, 16de eeuw)
De naam Kallemooi zou oorsprong kunnen hebben uit het Noors, waarbij Kalle voor 'roepen' staat en mooi voor 'mei'. Een alternatieve lezing is dat het woord uit het Germaanse komt, waarbij 'gallus' (haan) naamgever zou zijn van het ritueel. In beide gevallen zou de haan op hoogte een teken van vruchtbaarheid zijn.
De eerste keer dat Kallemooi beschreven wordt in de geschiedenis, dateert uit 1646. Ook vroeger was het al een manier om drie dagen Pinksteren te vieren, met een haan in een mast tussen de kerk en de herberg - in het geval van Schiermonnikoog steevast Hotel van der Werff.
Het was vroeger trouwens wel een mannenfeest: die mochten de herberg in. Vrouwen vermaakten zich thuis maar.

3) Waarom is er ophef over de haan in de mast?

Het ritueel gaat dus al decennia, zelfs eeuwen, mee. Sinds 2014 is er echter ophef over. Verschillende organisaties die opkomen voor dieren en dierenrechten, vinden de haan in de mast dierenmishandeling. 'Het past niet meer in deze tijd om een dier voor een traditie zo te misbruiken. Bovendien is het ook geheel onnodig. Er zijn voldoende alternatieven om dit feest zonder dierenleed.'
Het dier zit drie dagen gestrest in isolatie
Dierenorganisaties
'Het dier zit drie dagen gestrest in isolatie, het kan niet scharrelen, niet op stok gaan, noch met soortgenoten communiceren. Bovendien is de haan drie dagen onvoldoende beschermd tegen slecht weer en is zijn bewegingsvrijheid dusdanig beperkt dat hem onnodig lijden wordt toegebracht', aldus de dierenorganisaties.
Het blijft niet alleen bij woorden. In 2016 ketenden twee activisten zich aan de paal waar de haan op zit, in 2017 waren dat er vier. In beide jaren zijn de demonstreerders van het eiland gezet. Halverwege vorig jaar deden de dierenorganisaties aangifte tegen de organisatie, vanwege dierenmishandeling.

4) Waarom gaat Schier er dan toch mee door?

De vorige (interim) burgemeester van Schiermonnikoog, Dick Stellingwerf, sprong ondanks de acties in de bres voor het festival. Ook de huidige burgemeester Ineke van Gent houdt haar poot stijf.
Volgens haar is er permanent cameratoezicht, voldoende eten in de mand en wordt de haan voor en achteraf gecontroleerd door een dierenarts.
Ik denk dat beesten in de bio-industrie het veel slechter hebben dan deze haan
Ineke van Gent - burgemeester Schier
Van Gent: 'Meerdere keren per dag wordt een rapport opgestuurd naar de landelijke inspectiedienst. Ik denk dat beesten in de bio-industrie het veel slechter hebben dan deze haan. Die gaat gezond in de mand en komt er blakend van gezondheid weer uit.'
Los van het dierenwelzijn, vindt de burgemeester dat de discussie niet groter gemaakt moet worden dan ie is. 'Er zijn genoeg mensen die er anders tegenaan kijken'. Bij onze recente Lopend Vuur-stelling 'Kallemooi is zielig voor het dier', is de helft van de bijna 5.400 stemmers het ermee eens - de andere helft vindt van niet.

5) En nu, met de rechtszaak?

Wat de rechtszaak voor de haan in de mast gaat betekenen, valt te bezien. De dierenorganisaties doen vandaag hun verhaal bij de rechter. Die velt over zes weken een oordeel: is de haan in de mast dierenmishandeling of niet?
Als de rechter besluit dat er sprake is van dierenmishandeling, kan het Pinksterfeest op het eiland wel eens moeten worden aangepast. Oordeelt de rechter van niet, dan is het laatste woord onder dierenrechtenorganisaties er vast nog niet over gesproken.