Hier gaan de Provinciale Statenverkiezingen over

Over welke onderwerpen gaan de Provinciale Staten - en waarover niet?
Over welke onderwerpen gaan de Provinciale Staten - en waarover niet? © Sjoerd Halma/ RTV Noord
Een kerncentrale in de Eemshaven, een regeling voor aardbevingsschade of een lagere OZB: het zijn allemaal zaken waar de Provinciale Staten niet over gaan. Dit zijn wél de thema's bij de Provinciale Statenverkiezingen.
Commissaris van de Koning René Paas zei het al in zijn nieuwjaarstoespraak: de komende Statenverkiezingen zijn geen veredelde opiniepeiling over het zittende kabinet en óók geen Eerste Kamer-verkiezingen. 'Ze gaan over het provinciaal bestuur.'
Of je als kiezer ook met die overtuiging naar de stembus gaat, is aan jou. Maar met welk motief je ook stemt: het is belangrijk te weten op welke terreinen het provinciebestuur iets te kiezen heeft en waar je als kiezer dus invloed op uitoefent.
De provincie heeft een aantal taken die ze moét uitoefenen, zoals bijvoorbeeld de zorg voor de ruimtelijke ordening, het onderhoud van de provinciale wegen, naleving van de milieuwetten en financieel toezicht op de gemeenten. Maar ze kan daarnaast ook taken naar zich toe trekken, zoals aandacht voor cultuur, voor economie of voor toerisme. De provincie Groningen splitst de verplichte en 'vrijwillige' taken in haar begroting in zeven delen op.
En dus zijn dit de zeven thema's waar het om gaat bij de Provinciale Statenverkiezingen:

1) Ruimtelijke ordening en waterbeheer

De provincie bepaalt in hoofdlijnen of steden en dorpen kunnen uitbreiden en waar bedrijventerreinen komen. Zo beoordeelt het provinciebestuur of de plannen van gemeenten in lijn zijn met de plannen van de provincie.
Daar komt de zogeheten leefbaarheid nog bij. Denk hierbij onder meer aan krimpregio's of aan de gevolgen van aardbevingen die de leefbaarheid beïnvloeden. De provincie kan bijvoorbeeld subsidies verstrekken aan een dorpshuis. Ook zorgt de provincie voor schoon zwemwater. Op de begroting van 2019 is er ruim 5 miljoen euro voor uitgetrokken.
De provincie bepaalt ten dele waar windmolens komen, maar het Rijk heeft het hoogste woord voor grote windparken
RTV Noord

2) Milieu, energie en klimaat

De provincie bepaalt ten dele waar windmolens, zonneparken en biomassacentrales mogen komen. Wel heeft het Rijk het laatste woord voor grote windparken, zoals het omstreden windpark bij Meeden.
De provincie moet de milieuwetgeving voor grote bedrijven handhaven en bijvoorbeeld toezien op gevaarlijke stoffen. Ze kan uitstootbeperkende maatregelen voor bedrijven afdwingen of, bijvoorbeeld, zorgen dat de bussen roetfilters hebben. Daarnaast gaat de provincie verontreiniging tegen, bijvoorbeeld door bodemsanering.
Alle tezamen kost deze milieu- en energietaak de provincie dit jaar ruim 26 miljoen euro.

3) Platteland en natuur

Een andere kerntaak van de provincie is de zorg voor platteland, landbouwgrond en natuurgebieden.De provincie is verantwoordelijk voor de aanleg van nieuwe natuur en ze moet keuzes maken als landbouw, natuur en recreatie elkaar in de weg zitten. Het is een taak die de provincie ruim 37 miljoen kost.

4) Regionale bereikbaarheid en openbaar vervoer

De provincie is verantwoordelijk voor een goede bereikbaarheid van steden, dorpen en het platteland. De provincie besteedt, samen met Drenthe en de gemeente Groningen, het regionaal openbaar vervoer aan.
Tot nu toe is de provincie ook medeaandeelhouder van Groningen Airport Eelde en draait dus nog op voor de verliezen van de regionale luchthaven. Het is een van de thema's waar partijen nu behoorlijk verdeeld over zijn.
Daarnaast is de provincie verantwoordelijk en bevoegd bij de aanleg van en onderhoud aan provinciale (spoor)wegen en kanalen, waarbij we vooral de bruggen en fietspaden niet moeten vergeten. Het is veruit de grootste kostenpost. Bereikbaarheid staat voor ruim 218 miljoen op de provinciale begroting.
Het financieren van Groningen Airport Eelde is een van de thema's waar partijen behoorlijk verdeeld over zijn
RTV Noord

5) Regionale economie

De provincie kan met raad en daad, bijvoorbeeld met het 1000-banenplan, innovatiesubsidies, of een bijdrage aan de aanleg van glasvezel, de regionale economie een zetje geven waar dat nodig is. Vrijwel alle provincies lobbyen hard in Den Haag en in Brussel voor economische subsidies. Onze provincie telt in 2019 voor de regionale economie 31 miljoen euro neer.

6) Cultuur en maatschappij

De provincie beschouwt het als haar taak om te zorgen voor regionale cultuur en het culturele en landschappelijke erfgoed van deze provincie. De middelen daartoe zijn deels ruimtelijke ordening, zoals het aanleggen van natuurgebieden en deels subsidies, bijvoorbeeld voor culturele activiteiten als festivals. Dit alles staat voor 28 miljoen op de begroting van 2019.

7) Toezicht op gemeenten

Het laatste thema gaat over de kwaliteit van het openbaar bestuur. De provincie houdt toezicht op de gemeentefinanciën. De gemeenten laten elk jaar hun begroting en jaarrekening goedkeuren door het college van Gedeputeerde Staten. Daarnaast adviseert de provincie over de kwaliteit van het bestuur.
Ze heeft (nu nog) een sterke stem in de eventuele noodzaak om gemeentes samen te voegen. Tenslotte houdt de provincie ook nog toezicht op de waterschappen. Kosten: 10 miljoen euro.
De Statenzaal

Hoe komt de provincie aan haar geld?

Provincies zijn voor hun inkomsten voor het overgrote deel afhankelijk van de Rijksoverheid. Het grootste deel daarvan komt uit het zogenaamde Provinciefonds, een fonds waarin het Rijk jaarlijks een deel van de belastingopbrengst stopt en verdeelt over de twaalf provincies. Deze inkomsten mag de provincie naar eigen inzicht besteden.
Naast inkomsten uit het Provinciefonds ontvangen de provincies zogenaamde doeluitkeringen van het Rijk, uitkeringen voor een vast omschreven doel zoals openbaar vervoer bodemsanering.
Verder mag de provincie ook belasting heffen. Met als grootste post de zogeheten 'opcenten', een provinciale opslag op de motorrijtuigenbelasting. Het Provinciefonds, doeluitkeringen en de motorrijtuigenbelasting dekken zo'n tachtig procent van de inkomsten.
Overige inkomsten komen uit andere, kleinere bronnen en zijn per provincie verschillend. Zoals Wikipedia het formuleert: 'Alle provincies ontvangen leges, vergoedingen voor provinciale stukken of verleende diensten zoals bepaalde milieuvergunningen en het omhoog zetten van een brug. De meeste provincies hebben reserves die, bijvoorbeeld in de vorm van rente, zorgen voor opbrengsten.'

Hoeveel geld heeft de provincie te besteden?

De provinciale begroting van de provincie voor 2019 bedraagt zo'n 425 miljoen euro. Aan de inkomstenkant staat zo'n 211 miljoen euro uit het (vrij besteedbare) Provinciefonds en 30 miljoen aan 'geoormerkte' doeluitkeringen van het Rijk.
Daarnaast rekent Groningen op zo'n 56 miljoen euro aan inkomsten uit de 'opcenten', 23 miljoen euro uit rente en dividenden, 28 miljoen uit overige baten en 77 miljoen uit daartoe bestemde reserves.
Die cijfers zijn echter niet de hoofdmoot van de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart 2019. Dat zijn met name de eerste zes van de zeven thema's - dáárover gaan de verkiezingen in Groningen.
In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen 20 maart 2019 komt RTV Noord met een Kieskompas en lichten we verschillende belangrijke thema's uit.