Langs het spoor (1): Lopster bedrijvigheid en pasteitjes in Delfzijl

Het stationsgebouw van Loppersum in 1915
Het stationsgebouw van Loppersum in 1915 © Beeldbank Groningen/stationsweb.nl
Reis jij ook wel eens met de Arriva-trein door onze provincie? Dan ken je vast de soms imposante, soms authentieke, maar soms ook verlaten en geteisterde stationsgebouwen die Groningen rijk is. Wat gebeurt er eigenlijk in zo'n gebouw? Deel 1 van een drieluik.
Kaartjes worden er niet meer verkocht. Als gratis hotel doet het ook geen dienst. Dat blijkt in Sappemeer Oost, waar de gemeente al de hele maand probeert de stationslaper van het station te krijgen.
RTV Noord bezocht de stationsgebouwen op de Groningse Arriva-routes, op zoek naar de vraag waar ze wél voor worden gebruikt.
In totaal loopt er een vijftal spoorverbindingen door Groningen, allemaal met het Hoofdstation als beginpunt. Drie ervan zijn 'echte' Groningse verbindingen, waarvan het merendeel van de stations in de provincie ligt: Groningen – Delfzijl, Groningen – Eemshaven en Groningen – Leer. Sinds 2011 heeft de laatstgenoemde na Zuidbroek ook een afsplitsing naar Veendam.

Eenzame huisvliegen

In deel 1 van deze driedelige serie gaan we langs bij de stationsgebouwen op de eerste route. Ga mee op deze virtuele reis en de volgende keer dat je in de trein stapt, weet je op welke oude zolder huisvliegen in eenzaamheid heengaan, terwijl er op het Hoofdstation zoveel ondernemingen zitten dat ze nauwelijks op twee handen te tellen zijn.

Spoorlijn Groningen - Delfzijl

Deze spoorlijn opende in 1884. Destijds kon je nog opstappen in bijvoorbeeld Adorp en Middelstum, maar een aantal van dat soort kleine stations is inmiddels verdwenen. Het huidige traject bestaat uit negen stations, waarvan op drie plekken nog een stationsgebouw te bewonderen is.
In de jaren 70 kwam NS namelijk met het plan om de meeste stationsgebouwen in de provincie met de grond gelijk te maken. Een enkel gebouw bleef bestaan met kaartverkoper, kreeg een nieuwe invulling of werd gered door omwonenden.

Loppersum

'Hij is voor de poorten van de hel weggesleept', zegt René Wubs over het stationsgebouw van Loppersum. Daarin runt hij samen met zijn in Noorwegen geboren collega een architectenbureau.
Dankzij acties van inwoners van Loppersum is het gebouw gered van de sloop en is het eind jaren 70 verbouwd tot kantoorgebouw. Daarover is Wubs overigens niet erg te spreken. 'Ze hebben het bot verbouwd. De traditionele schoorstenen zijn verwijderd en aan de zijkant zijn lelijke luifels toegevoegd. Vroeger zat aan de binnenkant een rijke, houten betimmering. Dat is allemaal weggehaald.'
Het stationsgebouw van Loppersum in 1915. (Foto: Beeldbank Groningen/stationsweb.nl)
Stationsgebouw Loppersum in 2019. Een van de 'lelijke luifels' is zichtbaar in het midden, boven de ingang. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Tijdens zijn uitgebreide rondleiding door het gebouw vertelt Wubs desondanks enthousiast over de vroegere en huidige invulling van alle ruimtes. Op de plek waar nu zijn collega achter de computer werkt, wachtten vroeger de reizigers van de eerste en tweede klas.
Dit is het architectenbureau van Wubs in het middendeel van het gebouw. Dagelijks passeren treinen hem en zijn collega (achterin) op enkele meters afstand. De goede geluidsisolatie, die tijdens de renovatie is aangebracht, voorkomt dat werken onmogelijk wordt. 'Je kunt gewoon door telefoneren', aldus Wubs. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Verderop is de vroegere wachtkamer voor de derde klas. Indertijd voorzien van houten banken en een kachel met rookschacht. Nu prijkt er een grote, groene snookertafel. 'Af en toe neem ik even pauze en speel ik een potje', zegt Wubs met een tevreden glimlach. Dezelfde ruimte wordt ook verhuurd als vergaderplaats.
De vroegere wachtruimte voor de derde klasse op station Loppersum dient nu als vergader- en ontspanplaats. Op de voorgrond vergadert de Groninger Bodem Beweging, op de achtergrond is de snookertafel van Wubs zichtbaar. Buiten staat de huidige wachtruimte: een abri. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Vanaf de straat gezien aan de linkerzijde van het gebouw woonde vroeger de stationschef. Dat staat nu leeg. Helemaal bovenin zit een oude zolder, nog in originele staat. Het is er donker, koud en tochtig, met kleine, lage deurtjes en licht krakend houtwerk. In het dak zitten kieren zo groot, dat een blauwe hemel zichtbaar is.
'Van isolatie hadden ze toen nog geen verstand volgens mij', lacht Wubs. Hij vertelt dat iedere ruimte vroeger was voorzien van een kachel. Erg lang bleef die warmte vermoedelijk niet hangen.
Het bovengedeelte van de vroegere stationschefwoning. Vanuit zijn raam keek hij uit over het perron en het Groningse landschap. Tegenwoordig staat het leeg en laten vliegen er massaal het leven op de vensterbank. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Tegenwoordig staat in het linkerdeel de snookertafel van Wubs, in het lagere middendeel zit zijn architectenbureau en het rechterdeel was de vroegere stationschefwoning. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)

Delfzijl

Nog even snel een bakkie koffie halen voor vertrek of een kopje thee bij een overstap. Voor veel treinreizigers is dat een vaste prik. In Delfzijl doen ze het anders. Daar kunnen reizigers zichzelf ook trakteren op een portie nasi kip, gestoofd vlees of pasteitjes, met passie bereid door de Antilliaanse bijstandsmoeders van Mothers United.
Mientje Cicilia is een van hen en kookt graag. 'Vroeger zat hier een croissanterie. Toen zij eruit gingen, stond het meer dan een jaar leeg.' Ze benaderden een medewerker van NS met de vraag of zij de leegte mochten opvullen. In die tijd werd het station geteisterd door vandalen en zat het op slot. Het initiatief van de Antillianen kwam voor NS, de eigenaar van de stations in Nederland, dus als geroepen.
Naast het schenken van koffie, bereiden de moeders Antilliaanse lekkernijen. Rechts trekt een verse soep, achterin wordt kip gesneden door de stagiair. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Met de komst van Mothers United is ook de wachtruimte van het station weer geopend, waar de dames toezicht op houden. 'Wij letten erop dat jongeren geen lawaai maken en niet de boel slopen enzo. Tot nu toe is er niks gebeurd', aldus Cicilia.
Dankzij toeziend oog van de moeders is deze wachtruimte dinsdag tot en met zaterdag overdag geopend. Dat maakt Delfzijl een van de weinige Groningse stations waar het traditionele stationsgebouw nog dient als wachtruimte. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Voor problemen kan je al lang niet meer terecht bij de stationschef op locatie. Het werk van de spoormedewerker is grotendeels gecentraliseerd. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Mothers United is gevestigd in het middelste deel van het station. Verder zit aan het ene uiteinde een trimsalon voor huisdieren. In het andere uiteinde is Sport4connect gevestigd, een stichting die buitenstaanders middels sportactiviteiten weer bij de maatschappij probeert te betrekken.
In 1914 tufte er nog een stoomtrein van en naar Delfzijl. (Foto: archieven.nl/stationsweb.nl)
Van buiten nagenoeg hetzelfde als honderd jaar terug, van binnen totaal veranderd. In het linker deel is Sport4connect gevestigd. Recht in het midden, op de benedenverdieping, is de wachtruimte. Direct rechts daarvan koken de Antillianen. In het rechter uiteinde zit een trimsalon. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)

Hoofdstation (Groningen)

Opvallend aan het Hoofdstation zijn de vele winkels en horecagelegenheden die er te vinden zijn, waarvan NS Stations een deel zelf exploiteert. Denk aan een kiosk, AH to Go of Julia's. Die vind je verder in geen enkel stationsgebouw in de provincie.
'Je moet een bepaald volume aan reizigers hebben, willen dat soort formules uit kunnen', legt NS-woordvoerder Anita Boonstra uit. 'Een Julia's op een kleiner station blijkt vaak niet rendabel. Het moet wel commercieel aantrekkelijk zijn.'
Waar in Ommeland stationsgebouwen soms tijden leeg staan, vestigen ondernemers zich maar al te graag in het gebouw van Stad. Onder meer Burger King, Starbucks, Kiosk en Etos hebben hier een zaak. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Het Hoofdstation in de stad heeft verreweg het grootste stationsgebouw van de provincie. Vele verbouwingen, alsook aan de omgeving, kenmerken de geschiedenis. Zoals het er nu staat, vindt het zijn oorsprong in 1896. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Totaal anders zag de omgeving van het station er in 1935 uit. (Foto: Jan Siepel/stationsweb.nl)
Midden in het gebouw kan de reiziger wachten in de traditionele wachthal. Toch functioneert het meer als bezienswaardigheid, want met vier bankjes is de zitruimte beperkt. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)

Volgende week verder

Met het Hoofdstation zijn we aan het einde gekomen van de spoorlijn Groningen - Delfzijl, en daarmee ook aan het eerste deel van deze serie.
Volgende week zondag gaan we langs in Baflo, Uithuizen en Kropswolde. Voor een van die drie had het niet veel gescheeld. 'De borden van de sloper stonden al in de voortuin.' En hoe wordt eigenlijk beslist welke bestemming er aan een stationsgebouw wordt gegeven?
Lees volgende week verder!