Langs het spoor (2): Bafloër pizza en spieren kweken in Uithuizen

Stationsgebouw Scheemda
Stationsgebouw Scheemda © RTV Noord / Bram Koster
Kaartjes worden er niet meer verkocht en als gratis hotel doet het stationsgebouw ook geen dienst. Dat bleek in Sappemeer Oost, waar de gemeente nog steeds de 'stationslaper' met 'man en macht' van het station probeert te krijgen.
RTV Noord bezocht de stationsgebouwen op de Groningse Arriva-routes, op zoek naar waar ze wel voor worden gebruikt. Vorige week begonnen we met deze driedelige serie.
In deel 2 gaan we langs bij de stationsgebouwen op de route Groningen - Eemshaven en doen we station Kropswolde aan, gelegen op het traject Groningen - Leer.
Ga mee op deze virtuele reis en ontdek onder meer hoe het gebouw in Kropswolde ternauwernood wist te ontkomen aan de sloop. 'De borden van de sloper stonden al in de voortuin.' En wie beslist wat er wel en niet in een stationsgebouw kan?

Spoorlijn Groningen - Eemshaven

Op dit traject rijdt sinds 1893 de trein het grootste gedeelte van de dag tot aan Roodeschool. Sinds vorig jaar gaat hij ook een of een aantal keer per dag door naar de Eemshaven. Van de tien stationsgebouwen op de route hebben slechts twee de sloopdrift van NS in de jaren '70 overleeft, het Hoofdstation niet meegerekend.

Baflo

De man die al 40 jaar op steenworpafstand van het station woont, herinnert zich de kaartverkoop en wachtruimte op de benedenverdieping van het station nog goed. 'Maar je moet met je tijd meegaan, dat gebeurt nu niet meer in zo'n gebouw. Volgens mij heeft er intussen een politiegebouw in gezeten en ook de VVV.'
Nu zit er sinds een jaar of drie een pizzeriarestaurant op de benedenverdieping.
Uitkijkend over het spoor kan je op de benedenverdieping genieten van een Italiaanse pizza. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Tijden veranderen: tegenwoordig koop je een kaartje bij de automaat en wacht je in de abri. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)

Meerdere factoren

Bij het zoeken naar een mogelijke bestemming voor een stationsgebouw dat zijn functie heeft verloren, spelen volgens NS meerdere factoren een rol.
'We kijken naar waar de reiziger behoefte aan heeft, zoals een warme drank of wachtruimte. Maar ook: voegt het iets toe aan de sociale veiligheid en levendigheid op en rond het station', legt woordvoerder Anita Boonstra uit.
Voor dat laatste wordt de samenwerking gezocht met bijvoorbeeld gemeenten, maar ook de politie. Een levendig stationsgebouw zorgt immers niet alleen voor een veiliger gevoel bij de reiziger, maar heeft volgens Boonstra ook toegevoegde waarde voor de omgeving van het station.
Dat maakt dat zoiets als een pizzeria, waar de reiziger een kopje koffie kan halen en het station door opleeft, ook wordt gezien als een waardevolle invulling van een stationsgebouw door NS.
Het stationsgebouw van Baflo in 2019. In het bovenste deel, waar vroeger de stationschef woonde, woont nu een oudere man. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Het stationsgebouw van Baflo in 1900, toen zeven jaar in gebruik. Het is nagenoeg identiek aan het gebouw dat er nu staat. (Foto: stationsweb.nl)

Uithuizen

De situatie rondom het stationsgebouw in Uithuizen is een bijzondere. In 1973 besloot NS het oorspronkelijke stationsgebouw, dat in 1893 werd geopend, te slopen. Bijna 30 jaar stond er een abri en leek het op de huidige stations van bijvoorbeeld Winsum en Stedum.
Stationsgebouw Uithuizen in 1970. Drie jaar later was het verdwenen. (Foto: Het Utrechts Archief/stationsweb.nl)
Stationsgebouw Uithuizen in 1990. Het traditionele gebouw heeft plaatsgemaakt voor een glazen wachthuisje. (Foto: Arian Kemkes/stationsweb.nl)
In 2000 werd toch weer een nieuw gebouw neergezet. Maar stationsgebouwen waren toch overbodig geworden? Vanwaar dan toch een nieuw gebouw?
Stationsgebouw Uithuizen in 2019. De in 1990 nog jonge boompjes zijn inmiddels uitgegroeid tot fikse exemplaren. Een stationschef heeft hierin nooit gewoond, een treinkaartje is hierin nooit verkocht. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
NS-woordvoerder Anita Boonstra legt uit hoe het zit: 'Dit gebouw (het in 2000 geplaatste exemplaar, red.) is niet van NS, het is alleen gesitueerd op grond van NS.' 
Het gebouw is relatief lang en heeft een moderne uitstraling, in tegenstelling tot de traditionele stationsgebouwen. Binnenin huisvest een lokaal sportcentrum, waar je bijvoorbeeld kunt fitnessen of een kickboxles kunt volgen. Aan het uiteinde zit een kleine wachtruimte voor reizigers.
Het zitten in de trein kun je bij aankomst op het station gelijk compenseren met een bezoek aan de sportschool. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)

Kropswolde

Op de een of andere manier heeft het stationsgebouw van Kropswolde iets mysterieus. Negen van de tien keer dat je erlangs komt, is het donker en oogt het verlaten.
Jaloezieën verhinderen het zicht door de meeste ramen. Gluren naar binnen geeft nog het meest een gevoel van een zolderkamer: een chaotische, duistere opslagruimte met snuisterijen en een stel fietsen. 'Museum voor handwerktuigen' staat met een oudhollandse letter op een bord naast de ingang. De deur zit op slot.
Het stationsgebouw van Kropswolde, vanaf de straatkant. Een oude eend siert de aanblik. Het bovenste en achterste deel van het gebouw bestaat uit drie woningen, waaronder die van Lagerwerf. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Naast de museumingang zit nog een deur. Twee minuten na het aanbellen gaat de deur open. 'In maart gaan we weer open,' zegt het kunstenaarstype dat de deur opent. De oude eend op zijn oprit staat hem goed. 'Maar je mag wel even kijken.'
Martijn Lagerwerf woont sinds 1989 in het stationsgebouw van Kropswolde. De borden van de sloper stonden al in de voortuin, toen op de valreep zijn plan voor een handwerktuigmuseum en huurwoning werd goedgekeurd. 'Die borden kon hij dus mooi weer ophalen,' lacht Lagerwerf.
In het museum is het een kunst om je tussen alle verzamelwaar door te begeven zonder iets om te stoten. In de vroegere wachtkamer van het station staan nu potten en kruiken in 100 kleuren en maten. Wat niet meer in de stellingen past, zit in dozen. Het oorspronkelijke interieur is nog intact, de oude houten banken zitten er nog in.
Op de bank waar reizigers 100 jaar geleden wachtten op hun trein, staat nu meubilair van een Zweedse woongigant, gevuld met potten en kruiken. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
Lagerwerf loopt door en laat de ruimte zien waar vroeger de bagagestukken van reizigers werden verzameld. 'Zoals nu nog steeds als je met het vliegtuig gaat, werden koffers apart gewogen, betaald en ingeladen,' legt hij uit. Nu staan er vooral fietsen.
'Groot, veel houtwerk en heel veel glas' maken dat het gebouw volgens de museumconservator veel onderhoud nodig heeft. Pas zijn de dakgoten vervangen. 'Het gebouw is nooit klaar. We zijn nu nog aan het isoleren boven. Maar NS heeft nooit een stuiver aan dit gebouw uitgegeven,' zo stelt Lagerwerf.
NS-woordvoerder Anita Boonstra legt uit dat dat komt doordat NS het pand verhuurt aan de gemeente Midden-Groningen. 'Die verhuurt het weer onder aan de kunstenaar. Het onderhoud valt niet onder NS, daarvoor moet je bij de gemeente zijn.'
Onderhoud van de stationsgebouwen wordt doorgaans gedaan door NS Stations, een dochterbedrijf van NS dat eigenaar is van de panden. 'Volgens een reguliere planning, zoals schilderwerk om de zo veel jaar,' weet Boonstra.
Het kleine paaltje maakt het grote gebouw overbodig. Daarom zit er nu een museum voor handwerktuigen op de plek waar vroeger de kaartjes werden verkocht. (Foto: Bram Koster/RTV Noord)
De lampen gaan weer uit, de deur gaat weer op het slot. De kunstenaar vertrekt naar zijn bovenwoning. Het is nog maar de vraag of het publiek de weg naar het museum in maart weer weet te vinden. Noch het openingsseizoen, noch een telefoonnummer staat op de website. 'Dan gaan mensen je toch bellen.' Mysterieus.

Volgende week verder

'Je zou er wel een coffeeshop met trekmuur van kunnen maken.' Benieuwd over welk Gronings stationsgebouw dit gaat?
Lees dan volgende week het derde en laatste deel van deze serie, waarin we onze reis op het traject Groningen - Leer en Groningen - Veendam vervolgen.