Paas wil stemcomputer terug: 'We waren vroeger moderner'

René Paas
René Paas © Archief RTV Noord
'Ik denk dat het hoog tijd wordt om het stemsysteem een beetje meer bij de tijd te brengen. Technisch kan het al lang. Laten we het gewoon gaan doen.' Dat schrijft commissaris van de Koning René Paas in zijn weblog op de site van de provincie Groningen.
'Stemcomputers geven veel sneller duidelijkheid', schrijft Paas. 'Als de computers aan het eind van de dag werden afgesloten, printten ze een soort kassabon uit, die meteen het verslag van het stembureau was. Doorbellen (dat moest toen nog) en opruimen. Binnen een uur hadden we duidelijkheid over de uitkomst.'

Doodvermoeiend

Volgens Paas duurt het tegenwoordig te lang voordat we die duidelijkheid hebben. 'We zijn gewend geraakt aan eindeloos durende, doodvermoeiende verkiezingsavonden. Aan prognoses met de nodige slagen om de arm die pas in de vroege ochtend beschikbaar komen. De meeste mensen slapen dan al lang', schrijft hij.

Verwarring

Paas schrijft ook over de verwarring die is ontstaan over de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen. 'Aan het begin van de avond presenteerden we de resultaten van een exitpoll, dus een peiling bij de uitgang van het stembureau. Zo'n peiling geldt als redelijk betrouwbaar. We hadden hem laten uitvoeren door een bekend Gronings bureau. 'Bij met name de grote partijen kan het er wel eens een zetel naast zitten', waarschuwde de onderzoeker ons. Het bleek veel erger. Bij meer dan de helft van de partijen zat de peiling er naast. In een paar gevallen ook meer dan één zetel.'

Gemeente Groningen

Hoe de verwarring vervolgens enkele dagen bleef bestaan, legt Paas als volgt uit. 'De eerste gemeente die binnenkwam was Groningen. Burgemeester Peter den Oudsten kwam hem persoonlijk brengen. En hij zei erbij: 'Dit is een 80%-versie. Als we gaan wachten op de stembureaus die de laatste 20% vertegenwoordigen, wordt het veel te laat.' Het gaf wel een indruk van de stemverhoudingen. Maar om de uitslag te kunnen bepalen, heb je aantallen stemmen nodig. Daarom besloten we om de cijfers van de gemeente Groningen te vermenigvuldigen met 5/4. De aanname was dat de laatste 20% ongeveer net zo stemde als de 80% die Groningen al had geteld.'

Prognose

'In de loop van de avond werden er nog wat staafdiagrammen op het bord getoverd, die er opvallend uitzagen', vervolgt Paas. 'Die van Veendam werd gecorrigeerd. Die van Loppersum geloof ik niet, maar de cijfers zijn wel dubbel gecheckt. Dus toen ik om half drie de definitieve prognose presenteerde (zie boven), legde ik er bij uit, dat er nog een aantal onzekerheden in zaten. de 80% van Groningen, een ontbrekend stembureau in Bedum en mogelijke fouten die in de loop van het proces gemaakt waren. Het was, kortom, een prognose.'

ANP

Paas schrijft verder: 'Na een korte nacht werd ik wakker gebeld door mijn vrouw. Ze had de uitkomsten van Groningen gezien op de NOS-site. De PvdA, niet GroenLinks was de grootste geworden. En ook verder waren er forse afwijkingen van het beeld van uren daarvoor. Verwarring, ook bij mij. Hadden ambtenaren vannacht doorgewerkt en het ANP van latere cijfers voorzien? Hadden gemeenten andere cijfers naar de pers gestuurd dan naar ons? De medewerkers die 's nachts zo hard hadden gewerkt, lagen nu onbereikbaar in hun bed. En zo duurde het uren voordat ik doorhad dat het ANP geen rekening had gehouden met de 20% ongetelde stemmen in Groningen en wij wel. Maar toen was het kwaad al geschied.'

Gewoon doen

Daarom heeft Paas op verkiezingsavonden altijd heimwee naar de stemcomputer. 'In 2016 werd het voorstel gedaan om opnieuw te gaan experimenteren met stemcomputers. Maar de Tweede Kamer vond het niet nodig. Stemcomputers kosten geld en dat kun je ook aan andere dingen uitgeven. Ik denk dat het hoog tijd wordt om het stemsysteem een beetje meer bij de tijd te brengen. Technisch kan het al lang. Laten we het gewoon gaan doen.'
Lees hier het volledige weblog van commissaris der Koning René Paas