Waarom 'onveilige' kruispunten niet altijd gevaarlijk zijn

De resultaten ervan kun je hier lezen. Maar zijn verkeerssituaties die mensen onveilig vinden wel altijd zo onveilig? 

Samen met planoloog Femke Niekerk, twee gemeentelijke verkeerskundigen en enkele verkeersdeelnemers gaan we daarom een aantal van deze punten bij langs. Waarom vinden mensen het onveilig, en vooral: ís het er ook echt onveilig?

Veruit het vaakst wordt het Esperantokruispunt genoemd, vlak bij station Europapark. Het is een kruispunt die mensen niet alleen onveilig vinden, maar waar ook met regelmaat ongelukken gebeuren. Volgens STAR, een samenwerkingsverband van politie en de Verbond van Verzekeraars en ICT-bureau VIA, zijn er tussen 2014 en nu in elk geval veertien ongelukken gebeurd, waarvan vijf in 2018 en drie in de eerste vier maanden van 2019. 

Tekst gaat verder onder foto 

Niekerk begrijpt wel waarom het Esperantokruispunt gevaarlijk is. 'Er komen veel soorten verkeer over dit kruispunt, bussen, auto's, fietsers en voetgangers. De trein maakt het bovendien extra lastig. De spoorwegovergang gaat vaak en lang dicht. Mensen staan er ongeduldig.'

'Als de spoorbomen weer omhoog zijn, dan wil iedereen het spoor oversteken en komt alles tegelijk in beweging. Er kan hier veel mis gaan. Mede omdat je veel afslaand verkeer hebt en in de spits files ontstaan als de spoorwegovergang gesloten is. Alles bij elkaar is dit een gevaarlijk punt.'

Volgens een woordvoerder van de gemeente Groningen gaat de spoorwegovergang dicht op het moment dat de Helperzoomtunnel open is voor verkeer.

'Het is de bedoeling dat deze zomer de tunnel erin wordt gelegd en dat het eind 2019 of begin 2020 helemaal klaar is en fietsers en automobilisten er gebruik van kunnen maken. Dit is dan ook het moment dat de spoorovergang van de Esperantokruising dicht gaat. Dan is de situatie van een onoverzichtelijk kruispunt verleden tijd.'

Net als de gemeente denkt ook Niekerk dat als de spoorwegovergang dicht is, veel van de verkeersproblemen ook voorbij zijn. 

Een plek waar nog meer ongelukken gebeuren dan op het Esperantokruispunt is de rotonde van de Korreweg. Tussen 2014 en nu zijn er 21 ongelukken geregistreerd door STAR.

Allard (achternaam bij de redactie bekend) woont vlak in de buurt van de rotonde. Hij rijdt elke dag over de rotonde. Meestal met de fiets, soms met de auto. Hij legt de bal vooral bij fietsers.

'Voor veel fietsers is het niet duidelijk dat als een auto op een rotonde wil afslaan, deze auto voorrang heeft op fietsers die de rotonde op willen, maar er nog niet op zíjn. Ze hebben daar haaientanden. Toch gebeurt het vaak dat fietsers zich toch snel voor auto's werpen. Die moeten vervolgens vol in de remmen om een ongeluk te voorkomen.' 

Automobilisten anticiperen hier volgens Allard steeds meer op. 'Ze durven het niet meer aan om zomaar af te slaan. Ze blijven wachten, waardoor de rotonde vol kan komen te staan met auto's'. 

Zelf stopt Allard als fietser wél voor de rotondes als er auto's willen afslaan. 'Maar dan rijden er regelmatig fietsers voorbij die me scheldend vragen waarom ik stop voor een auto.'

Het gevaarlijke van de rotonde op de Korreweg zit volgens Femke Niekerk in dat verschillende verkeersstromen zich kruisen op deze rotonde. 

'Voor auto's is dit kruispunt een doorgaande route vanuit de Sumatralaan naar de J.C. Kapteinlaan (rechts, bij de grijze auto) en terug, terwijl voor fietsers de rotonde een doorgaande route is over de Korreweg (bij fietsers die afslaan).'

'Dit is een gevaarlijke rotonde doordat auto's en fietsers een andere snelheid hebben, de hoofdstroom van auto's haaks staat op de hoofdstroom van fietsers én omdat fietsers kwetsbaarder zijn dan auto's.'

Het kruispunt op de Westerhaven (Astraat/Westersingel) vinden veel mensen ook overzichtelijk. Maar in tegenstelling tot het Esperantokruispunt en de rotonde op de Korreweg zijn er op dit kruispunt weinig ongevallen geregistreerd sinds 2014, namelijk 'maar' twee. Hoe kan dat?

Casper van der Kooi rijdt zowel fietsend als met de auto regelmatig over de Westerhaven. 'Ik ben hier altijd op mijn hoede. Van alle kanten komt er verkeer. Je hebt te maken met bussen, met auto's en fietsers, en niet zo'n beetje ook.' 

Het gevaarlijke volgens Van der Kooi zit in het feit dat in de bocht de gescheiden rijbanen van auto's en bussen van de Aweg samen worden gevoegd in de Westersingel (rechts op de foto). 'Dit maakt de situatie zeer onduidelijk.'

'Bovendien is het onduidelijk of je vanuit de Astraat (links op foto, waar fietser wacht op de rode auto) nou een uitrit verlaat of niet. Het heeft niet echt een uitritconstructie is. Dat zou wel duidelijker kunnen. Ik zou op dit kruispunt in elk geval niet met jonge kinderen durven fietsen.'

Femke Niekerk ziet ook dat de herkenbaarheid op dit kruispunt laag is. 'Dat zorgt er inderdaad voor dat veel mensen zich onveilig voelen op dit punt. Zelfs als je hier vaker komt blijf je om je heen kijken: wie gaat waar nou naar toe?'

Toch noemt Niekerk dit kruispunt objectief redelijk veilig, omdat hier dus maar weinig ongelukken zijn geregistreerd.

'Bovendien reden hier eerder ook veel bussen die van en naar de Der Aakerk reden. In deze nieuwe situatie is dat niet meer zo. Daardoor is het wel veiliger geworden. Want de rijrichting van de bussen is nu voorspelbaarder, doordat ze allemaal vanuit de Aweg de Westersingel in rijden en andersom.'

Een ander punt die vaak genoemd wordt als onveilig, maar waar volgens STAR relatief weinig ongelukken bekend zijn is de fietsoversteek op de Borgweg, bij de kruising met de Harkstederweg. 

Niekerk vindt deze plek overigens wél gevaarlijk. 'Je hebt auto's die daar hard rijden. De weg ziet er namelijk overzichtelijk uit. Fietsers moeten deze straat oversteken. Juist omdat de wegen van auto's (die hard rijden) en fietsers (die langzaam rijden) elkaar kruisen, kunnen onveilige situaties ontstaan.' 

Ze vergelijkt het met de Westerhaven. 'Op de Westerhaven is wel veel onduidelijkheid, maar omdat er in de stad vaak veel lagere snelheden zijn, is het er toch minder gevaarlijk. Deze fietsoversteek over de Borgweg lijkt overzichtelijk, maar dat maakt het juist gevaarlijk, onder meer omdat auto's er hard kunnen rijden.'

Buiten Stad vinden mensen het Oldambtplein in Winschoten een gevaarlijke plek. Tot 2014 lag er een 'traditionele' rotonde, maar sindsdien is de rotonde volgens het Shared Space concept ingericht. Niet auto's, maar fietsers hebben er de voorrang als ze op de rotonde fietsen.

Veel verkeersdeelnemers vinden deze rotonde onoverzichtelijk. 'Fietsers en voetgangers komen van alle kanten. Je kunt je nek niet snel genoeg draaien. Vreselijk', aldus een van de respondenten.

Ruurd Jan Bakker, verkeerskundige van de gemeente Oldambt zegt dat door de komst van De Klinker er veel 'langzaam' verkeer (fietsers en voetgangers, red.) bij is gekomen die de van De Klinker naar het centrum willen en andersom.

'Dat is een van de redenen dat we de rotonde nieuw hebben ingericht. Door fietsers en voetgangers de voorrang te geven, worden automobilisten op de rotonde gedwongen om goed te kijken wat de anderen doen. Ze zullen daarvoor hun snelheid minderen. Hoe kleiner de snelheidsverschillen tussen de verschillende verkeersdeelnemers, hoe kleiner de kans op een ernstig ongeval.'

Op het Oldambtplein zijn tussen 2014 en nu door STAR zestien ongelukken geregistreerd, waarvan bij vier ongevallen gewonden waren. 

Voor het oog ziet Het Noorderlicht in Zuidhorn eruit als een overzichtelijke straat. Ook de kruising ervan met De Nieuwe Gast en de Atlasstraat oogt herkenbaar en overzichtelijk. Toch wordt dit punt en deze straat wel als onveilig ervaren, vertelt Dennis Krohne, die hier in deze buurt woont.

Met name het te hard rijden van auto's is voor Krohne een probleem. 'Er rijden hier veel bussen, veel vrachtverkeer en tractoren. Maar in negen van de tien keer krijgt verkeer van rechts geen voorrang.' Dat heeft volgens Krohne vooral met de snelheid van deze verkeersdeelnemers te maken. 

'Ook al zouden ze willen remmen, dan lukt het ze niet. Het zijn namelijk grote voertuigen en als ze dan ook nog eens te hard rijden, dan is de remweg dermate lang. Dan  kunnen ze nooit op tijd remmen om verkeer van rechts voorrang te kunnen geven.' 

Ongelukken met mensen heeft Krohne nog niet meegemaakt. 'Maar er worden wel veel katten overreden. Ik schat in dat de afgelopen twee jaar tussen de tien en twintig katten op deze manier aan hun einde kwamen.' 

Krohne heeft regelmatig contact gehad met de gemeente over de verkeerssituatie. 'De gemeente is heel welwillend om met ons te praten, maar de uitkomsten hiervan zijn niet altijd naar tevredenheid van de bewoners.'

Zo zijn de kruisingen verhoogd aangelegd. Ook zijn er kleine zwarte drempeltjes aangelegd. Krohne: 'Dit haalt de snelheid er wel wat uit, vooral bij kleine auto's, maar grotere voertuigen kunnen hier prima wat harder overheen rijden. Dan heeft het dus geen effect.' 

Cor de Boer is ambtenaar van het Westerkwartier met verkeer en vervoer in zijn portefeuille. Hij heeft, ook toen hij nog bij de oude gemeente Zuidhorn werkzaam was, veel te maken gehad met Het Noorderlicht. Ook heeft hij regelmatig met bewoners om tafel gezeten om de verkeersveiligheid hier te bespreken.

'Het Noorderlicht was altijd een provinciale weg. Sinds de nieuwbouw hebben we de straat versmalt naar zes meter. Ook is het een 30-kilometerzone geworden. De laanachtige structuur wilden we graag behouden. Daarom hebben we een dubbele rij van bomen geplant. Van al dat groen gaat een remmende werking uit voor verkeersdeelnemers, omdat het de weg visueel smaller maakt. Maar we kunnen hier geen volwassen bomen neerzetten, dus dit heeft nog wel tijd nodig.' 

Volgens de Boer is dus al het nodige gedaan om te zorgen dat auto's minder hard gaan rijden. 'Maar uiteindelijk heeft het ook met gedrag van de automobilist te maken, en dat is heel moeilijk te beïnvloeden.'

Wel wordt overwogen om te experimenteren met het zogenoemde 'slalomeffect'. 'Als test zouden we kunnen proberen om tijdelijk van die betonnen legoblokken om en om aan een kant van de weg te plaatsen. Dan kunnen we testen of dat nog meer een remmende werking heeft. Als dit werkt zouden we voor een permanente oplossing kunnen gaan.' 

Daarbij is het volgens De Boer wel belangrijk om de laanachtige structuur te behouden. 'Bovendien moeten de bussen er langs blijven kunnen. Dat geldt ook voor de hulpverleningsdiensten.'