Eltjo Siemens was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats

Siemens werd negentig jaar geleden doodgeschoten. Hij was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. Honderden stakende landarbeiders kwamen destijds op zijn begrafenis en uit de opbrengst van de collecte werd een grafmonument gemaakt.  

Het is vandaag negentig jaar geleden dat hij overleed. Het was het dieptepunt van de grote landarbeidersstaking van 1929.

Die staking was al sinds begin mei gaande in Oost-Groningen en zette de toch al moeizame relatie tussen boeren en arbeiders nog meer op scherp. De arbeiders eisten meer loon, maar de boeren weigerden en haalden - om de staking te breken - elders arbeiders vandaan om het werk te doen.

Om de onrust in de hand te houden, had de burgemeester de plaatselijke politie laten versterken met marechaussees.

Een grote groep stakers verzamelde zich op de avond van dinsdag 28 mei 1929 voor het toenmalige hotel De Unie in Finsterwolde. Het gerucht ging dat een aantal 'onderkruipers', oftewel stakingbrekers met de tram zou aankomen.

Toen de mannen aankwamen, bleken het bloembollenkopers uit Andijk te zijn. Toch bleef het druk en onrustig voor het hotel. Rond 22:30 uur arriveerde een groep stakers uit Beerta. De marechaussees werden door hen uitgescholden en al snel vlogen er stenen door de lucht en door de ramen van het hotel.

Ook Siemens was die avond in Finsterwolde. Samen met zijn vrouw was hij op bezoek geweest in het dorp. Toen zij naar huis ging, was hij nog even gebleven om naar het opstootje te kijken. Dat was een fatale vergissing.

De marechaussee loste schoten om de menigte uit elkaar te jagen. Siemens stond in de deuropening van tabakszaak Glazenburg en werd in zijn buik geraakt. De volgende dag, woensdag 29 mei 1929, overleed hij in het ziekenhuis van Winschoten.

Hiermee had de staking haar martelaar. Zo'n 650 stakers volgden bij de begrafenis de baar, terwijl zo'n vierhonderd vrouwen op het kerkhof stonden te wachten. Ze richtten een grafmonument op voor hun 'in de staking gevallen kameraad'.

De staking mislukte. Na ruim vijf maanden gingen de arbeiders weer aan het werk. Maar de sociale verhoudingen in Oost-Groningen waren voorgoed verpest.

Tijdens conflicten over windmolens en zonneparken komen de emoties uit die tijd weer naar de oppervlakte, want het ging niet alleen om loon. Het ging, zoals historicus Otto Knottnerus het zo treffend formuleerde, ook om de macht.

De inzet was de vraag of de verarmde landarbeiders in staat waren hun recht te halen tegenover een welvarende boerenstand die geen concessies wenste te doen.

Maar vergeten is hij allerminst. Begin dit jaar verscheen het album 'kokeleko' van Bert Hadders en Joost Dijkema. Daarop is de baloade van Eltjo Siemens te beluisteren:

Over de landarbeidersstaking is te weinig geschreven, zelfs Wikipedia heeft er geen lemma over vermeld. Maar via deze link is er toch nog een erg goed verhaal te lezen.