Column: Sorry, maar waarvoor precies?

© RTV Noord
Gezien de getergde staat van de aardbevings-Groningers, was het maar goed dat er (nog) geen dader gelinkt is aan de storm van dinsdag. Bomen ontworteld, auto's beschadigd en her en der flinke schrik.
Als dat door een aardbeving was gekomen, waren de reacties minder laconiek geweest. Nu werd er rustig opgeruimd. Bomen in mootjes gezaagd, takken verwijderd en verzekeringspapieren ingevuld.
Verzekeraars staan namelijk wél te trappelen om schade te vergoeden. Geschrokken, maar niet boos. Er is een groot verschil tussen een ramp mét en een ramp zonder dader, ook als dit geen dertien in een dozijn-stormpje was geweest, maar een allesverwoestende orkaan die per ongeluk ook een boom op een goedgevulde gezinsauto kwakte. Niemand hoeft er 'sorry' voor te zeggen.
Voor de Groningse aardbevingen, veroorzaakt door het gewroet van de NAM, worden van tijd tot tijd excuses gemaakt. Vier jaar geleden perste de directeur van de NAM al een zuinig 'sorry' over de lippen, dat de jaren erna steeds volmondiger werd en afgelopen week kwam ook premier Rutte met excuses. Drie keer maar liefst, in het zoveelste Kamerdebat over de gaswinning. De journalisten turfden zorgvuldig mee: sorry voor een halve eeuw veronachtzaming van de veiligheid van de Groningers, sorry voor de onderschatting van het probleem en sorry voor de 'geen cent te veel hoor'-benadering bij de afhandeling van de schade.
Het 'drie keer sorry' van de premier werd het belangrijkste nieuws uit het debat. Blijkbaar hechten we daar grote waarde aan, terwijl je zou zeggen dat het niks kost om sorry te zeggen. 'O, heb ik je verdriet gedaan/soepterrine cq hart gebroken? Nou, sorry hoor.' Het floept er zo uit. Maar een Japanse premier zei pas na vijftig jaar 'solly' voor de Tweede Wereldoorlog, en de vraag blijft altijd hoe gemeend dat was. Toch betekende het veel voor de overlevenden. Wie sorry zegt, neemt verantwoordelijkheid. Het maakt dus eigenlijk niet uit of zo'n excuus oprecht is, het gaat om de formule, niet om het schuldgevoel. De slachtoffers weten in ieder geval op wie ze hun gram moeten richten.
Het maakt dan wel uit wáár die excuses precies voor worden gemaakt. Voor de handeling zelf, of voor het resultaat? Waar gehakt wordt, vallen spaanders. Zegt Rutte nou sorry voor het hakken of voor de spaanders? Zeg je sorry omdat je niet oplet in het verkeer of doe je dat pas als je iemand hebt aangereden? Omdat je in het eerste geval wel aan de gang kunt blijven ('sorry dat ik besta!' riepen kinderen vroeger nog wel eens, voor ze heilig verklaard werden en er jongerentoppen voor ze werden georganiseerd), zeg je pas sorry als je onachtzaamheid ook echt tot schade heeft geleid. Bij de spaanders dus. Maar excuses zijn dan alleen op hun plaats als je ook echt onzorgvuldig hebt gehakt. Dat Rutte drie keer sorry zegt, is dus wel degelijk wat waard.
Met kennis van nu en wijsheid achteraf kunnen we van heel veel keuzes zeggen dat ze schadelijke gevolgen hebben gehad, ongeacht de intenties. Zouden we over een jaar of vijftig, als we hebben besloten dat het klimaat óók helemaal onze eigen schuld is, en dus die van premier Rutte en zijn opvolgers, ook excuses gaan eisen voor omgewaaide bomen? 'Als jullie de kolencentrales eerder hadden gesloten, had het niet zo hard gestormd.' Hoe prettig het ook is om een dader te ontmaskeren, we lijden gek genoeg minder onder ongelukken zonder schuldige.