Wie helpt straks nog de minderjarige verdachte?

En Eckert is niet de enige. In heel Nederland stoppen advocaten met het zogenoemde minderjarigenpiket. Door bezuinigingen en nieuwe regels staat de steun aan deze jongeren ernstig onder druk.

Tot voor kort was het niet altijd verplicht dat een advocaat een jeugdige verdachte bijstond bij het verhoor. Sinds op 1 juni nieuwe Europese regels ingingen is dat wél het geval. Maar desondanks staat er geen extra geld tegenover. Ongeacht hoe lang zo'n verhoor duurt, een advocaat krijgt er altijd 150 euro voor. En soms is dat dagenlang.

Vier advocatenverenigingen stuurden een brandbrief naar minister Dekker van Rechtsbescherming en naar de Raad voor de Rechtsbijstand. Ze vinden dat ze voor het huidige tarief hooguit anderhalf uur bij een verhoor aanwezig zouden moeten kunnen zijn. De advocaten vragen de minister om snel met geld over de brug te komen zodat ze hun werk naar behoren kunnen doen.

Stel je voor, zegt Eckert. Je komt bij zo'n verhoor en de politie besluit de eerste dag alleen maar over koetjes en kalfjes te praten, wat vaak nodig is om zo'n jongere op zijn gemak te stellen en aan het praten te krijgen. En vervolgens gaat het verhoor nog twee dagen door. 'Dan kun je als advocaat dus drie dagen je agenda leeg houden. Ga je voor een paar euro per uur bij een verhoor zitten of ga je naar kantoor om gewoon je salaris te verdienen? Dat is dan de afweging.'

Deze kwestie is al de zoveelste in de wereld van de vergoedingen voor advocaten.
Twee jaar geleden concludeerde de onafhankelijk commissie-Van der Meer, na onderzoek in opdracht van het ministerie, dat advocaten die werken via gesubsidieerde rechtsbijstand, onvoldoende vergoeding krijgen. Eckert: 'Maar dat is natuurlijk niet wat de overheid wil horen, dus daar wordt niets mee gedaan.'

Naar aanleiding van dat rapport gingen twee advocaten in discussie in het radioprogramma Dit is de Dag. Eén van hen had toen een idee om het probleem op te lossen. Maar daarover straks meer.

Werd er onder minister Teeven al enorm bezuinigd, zegt Eckert, onder Dekker is er nog veel meer af gegaan. Sowieso is er in de twintig jaar dat ik dit werk doe nooit een cent bij gekomen, maar de laatste paar jaar is het wel heel karig geworden.'

'Met Dekker steeds gekker', zegt advocaat Jacques de Jong. 'We worden gewoon uitgekleed. De minister bezuinigt alles weg – terwijl niemand dat woord in de mond neemt.

Hij wil meer bij de rechtsbijstandsverzekeringsmaatschappijen onderbrengen. Maar je kunt dit niet aan de markt overlaten. De hele sociale staat die we na de Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd, zijn we nu in rap tempo weer aan het slopen met zijn vallen. De Staat der Nederlanden maakt alles kapot.'

Laatst nog, vertelt De Jong, moest hij naar Amsterdam voor een verhoor. 'Dat duurde tien uur. Dan verdien je dus vijftien euro per uur.'

Dat staat haaks op de heersende gedachte, vervolgt hij, dat advocaten geld als water verdienen, want ja, dát zien de mensen op tv: strafrechtadvocaten in dure maatpakken en glimmende auto's. 'Niet iedereen begrijpt het verschil met de sociale advocaten. Als ik in mijn Cliootje aan kom rijden, wordt er vaak verbaasd gereageerd dat ik geen BMW heb, of een Jaguar.'

Voor Heiko Eckert blijft er elk jaar minder tijd over om een zaak voor te bereiden. 'Omdat de overheid meer verlangt en omdat er steeds meer werkzaamheden bij komen voor hetzelfde geld. Dan blijft er minder tijd en aandacht over voor de zaak. De overheid verlangt dat we ons specialiseren, maar maakt het tegelijkertijd onmogelijk.'

Jeugdrechtadvocaten, zegt jeugdrechtadvocaat Francine Flooren, moeten aan steeds meer eisen voldoen, nascholing volgen, maar ook opdraaien als de politie dat opdraagt. 'Je móet er zijn.'

En ja, zegt ze, dan moet je keuzes maken. Zo is haar eigen kantoor gestopt met stagiairs: hun begeleiding kostte te veel tijd, bovendien kunnen stagiairs een fout maken en voor je het weet heb je een klacht te pakken. Dat kun je je niet veroorloven.'
Heiko Eckert had het nooit voor mogelijk gehouden, zegt hij. 'Maar de boel staat nu echt op omvallen.'

Wat zijn de gevolgen van het stoppen met minderjarigenpiket? Daarvoor hoef je geen raketgeleerde te zijn, zegt Eckert, heeft dat absoluut gevolgen voor de kwaliteit. Minderjarigen krijgen dan minder goede rechtsbijstand, en dus minder kans op een eerlijk proces.

'Dan is het kind de dupe', zegt jeugdstrafrechtadvocate Gerlinde Spaan. 'Terwijl dat nu net de reden was om dit werk te gaan doen, voor mij althans. Om kwetsbare minderjarigen het gevoel te geven dat ze niet alleen op de wereld zijn.' Spaan is ook lid van de Vereniging van Nederlandse Jeugdrecht Advocaten, een van de ondertekenaars van de brandbrief.

Dat is ook net de spagaat waar advocaten volgens haar in zitten. Want ja, idealen zijn prachtig, maar ja, daarnaast moeten ze ook een kantoor draaiende houden en er een boterham aan verdienen. 'Je moet er ook gewoon zíjn voor de jeugd.

Als straks niemand het meer doet, zegt Jacques de Jong, hebben minderjarigen uiteindelijk geen rechtsbijstand meer. 'Misschien schudt dat de overheid wakker om er nog eens goed naar te kijken.'

En, zegt Francine Flooren, wat ook nog zo is: Advocaten die stoppen, zadelen hun collega's met meer werk op – want de zaken moeten wel behandeld, dit werk wordt dan dus verdeeld onder minder mensen.

Een oplossing? Meer geld natuurlijk. Of zijn er andere opties? In radioprogramma Dit Is De Dag poneerde Bert van Mieghem – een Rotterdamse advocaat die louter commerciële zaken doet – twee jaar geleden een andere oplossing.

Als álle commerciële advocaten nou eens elk jaar vijf pro-deo-zaken zouden doen? Dat zou totaal niet werken voor jeugdrecht, zegt Francine Flooren. 'Want die mensen zijn hier niet in gespecialiseerd.'

Bovendien moet je vlieguren maken om aan de eisen van de Raad voor de Rechtsbijstand te blijven voldoen, en met vijf zaken per jaar red je dat niet. Eigenlijk, zegt zij, zou elk kantoor iemand in dienst moeten nemen die alléén dit doet.

Eckert ziet het somber in. 'In de Verenigde Staten is goede rechtsbijstand voorbehouden aan de rijken. Die kant gaan wij ook op.'

Zelf peinst Flooren er niet over om te stoppen met het minderjarigenpiket. Sterker, jongeren bijstaan was voor haar de reden om advocaat te worden. In een vorig leven werkte ze in de jeugdhulpverlening en in de kinderpsychiatrie. 'Ik werd pleegouder van drie extra kinderen, en zodoende kwam ik veel op de rechtbank. Op mijn negenendertigste ben ik rechten gaan studeren.'

Ook Spaan vindt het moeilijk, want ja, die idealen he. 'Maar ja, we kunnen ook niet gratis en voor niets werken, hoewel de overheid dat momenteel wel van ons verwacht, blijkbaar. Los van de vergoeding voor alleen het eerste verhoor is er inmiddels al een hele waslijst aan activiteiten die niet meer vergoed wordt. De mate van beschaving van een land kun je afleiden aan hoe het met zijn verdachten omgaat.'