Vertrekkend Lentis-topman Sitalsing: 'Ik heb altijd een politiehart gehad'

10 september 2019, 06:00 • 8 minuten leestijd

Martin Sitalsing gaat weer aan de slag bij de politie © Eddy Zwerver/RTV Noord

Zeven jaar geleden hing Martin Sitalsing zijn politie-uniform aan de wilgen. Teleurgesteld, omdat hij geen topfunctie kreeg bij de nieuwe Nationale Politie. Volgende maand keert de huidige Lentis-topman terug op het oude nest: 'Veiligheid en zorg liggen dicht bij elkaar.'

Dat Sitalsing hoofdcommissaris wordt in Midden-Nederland, lekte afgelopen zomer al uit. Zelf mocht hij er niets over zeggen, zolang de minister van Veiligheid en Justitie zijn handtekening nog niet had gezet. Dat is nu gebeurd, na een uitgebreide procedure. 'Ik was de enige kandidaat, maar ik heb heel wat gesprekken gevoerd', zegt Sitalsing. 'Ook met Grapperhaus.'

Als 'eenheidschef' krijgt de Groningse Sitalsing vanaf 1 oktober de regie over de provincies Utrecht en Flevoland, plus de regio Gooi en Vechtstreek. Daarmee krijgt hij alsnog de baan die hij in 2012 misliep. Erik Akerboom, de korpschef van de Nationale Politie heeft hem persoonlijk gevraagd terug te komen. Diverse malen.

'Na mijn vertrek hebben we altijd contact gehouden met elkaar. Ik heb er lang over moeten nadenken, maar eens moet je een besluit nemen. Je kunt niet altijd nee blijven zeggen.'

Zijn besluit om toch toe te happen, heeft consequenties voor zijn privéleven. Voor zijn nieuwe baan gaat Sitalsing in een appartement in zijn werkgebied wonen. Zijn gezin blijft in Groningen wonen: 'Dat is wel een opoffering, ja. Maar politieman ben je 24 uur per dag.'

Sitalsing is in 1962 geboren in Suriname. Hij wordt, plat gezegd, de eerste topfunctionaris bij de Nationale Politie met 'een kleurtje'. Meer diversiteit in het witte bolwerk van de politieleiding is inderdaad welkom, vindt Sitalsing. Maar waar het volgens hem echt om draait, is 'verbinding'. Tijdens het interview neemt hij dit woord diverse malen in de mond.

Ik heb heel veel geleerd buiten de politie. Met die kennis keer ik terug

Martin Sitalsing - vertrekkend topman Lentis

Begin niet over 'een migrantenachtergrond' of 'van buitenlandse afkomst', als het over hemzelf gaat. Beslist: 'Toen ik werd geboren, was Suriname nog een kolonie van Nederland. Ik ben dus vanaf mijn geboorte Nederlander.'

Zijn carrière bij de politie begint in 1985, als hij agent wordt in Amsterdam. In de loop der jaren maakt Sitalsing diverse malen promotie. In 2000 wordt hij districtschef van de toenmalige gemeenten Groningen en Haren. Daarna wordt hij plaatsvervangend korpschef in Friesland. In 2009 krijgt hij de leiding in Twente.

In de loop van 2011 wordt duidelijk dat hij buiten de boot valt voor een topfunctie bij de nieuwe Nationale Politie, die op dat moment wordt opgetuigd. Er worden tien eenheidschefs aangesteld. Sitalsing zit er niet bij. Hij past niet in het profiel, krijgt hij te horen.

Hij vertrekt en gaat aan de slag als directeur bij Bureau Jeugdzorg in Groningen. In 2016 maakt hij de overstap naar ggz-instelling Lentis, waar hij bestuursvoorzitter wordt. Daarmee wordt hij ook de baas van de Van Mesdagkliniek.

In 2012 bent u teleurgesteld weggegaan bij de politie. Waarom komt u terug?

'Ik heb altijd een politiehart gehad. Ik had wel mijn bedenkingen om alles op nationaal niveau te organiseren. Ik denk dat met de komst van Erik Akerboom als korpschef de balans terugkeert, waarbij er weer ruimte is voor de regio. Bovendien denk ik dat het goed is een tijdje buiten de organisatie te werken, als je daar 27 jaar gewerkt hebt. Ik heb heel veel geleerd buiten de politie. Met die kennis keer ik terug.'

U zegt het mooi, maar u was boos en teleurgesteld. U hoopte op één van de topfuncties, maar u viel buiten de boot. Is u verteld waarom?

'Dat heeft vooral te maken met het profiel, het bouwen aan die landelijke structuur. En inderdaad, ik ben wel van zelf de regie pakken. Als ik het er niet mee eens ben, dan ga ik wat anders doen.'

Ik ga terug voor het politiewerk

Martin Sitalsing - vertrekkend topman Lentis

Na uw vertrek heeft u in interviews scherp uitgehaald naar de politie. De organisatie was een puinhoop en u hekelde het gebrek aan aandacht voor diversiteit. Hoe ziet u dat nu?

'Ik denk dat met de komst van korpschef Akerboom er behoorlijk wat is veranderd. Er vindt weer een omslag plaats naar de verbinding naar de samenleving, om het breed te benoemen. Ik vind het ook heel belangrijk. Te veel naar binnen kijken, is niet goed.

Ik denk dat nu de tijd is aangebroken om die verbinding met de samenleving op te zoeken, samen de criminaliteit aan te pakken. Overigens ben ik altijd heel erg blij geweest dat de politiemensen op straat zich er verrekte weinig van hebben aangetrokken en gewoon doorgegaan zijn met het werk. Zij verdienen het dat de top van de organisatie zorgt voor die verbinding.'

'Je merkt dat de spanningen op allerlei fronten in de samenleving toenemen. Tussen migranten en autochtone Nederlanders, tussen arm en rijk, hoog- en laagopgeleiden, extreem rechts en extreem links. Die spanningen vragen een bepaalde rol van de politie, om juist daarin objectief te blijven opereren, proberen te verbinden en in die spanning de veiligheid te bewaken.

Het geweld neemt toe, ook tegen politiemensen. We hebben te maken met terrorisme en georganiseerde criminaliteit, of 'ondermijning', zoals dat tegenwoordig wordt genoemd. Al die fronten raken die grote verschillen, die ik net noemde.'

Er is veel kritiek op het gebrek aan diversiteit binnen de politieorganisatie. Gaat u ervoor zorgen dat meer mensen met een migratie-, of andere achtergrond kunnen doorstromen binnen de politie?

'Dat zal niet mijn grootste rol zijn. Ik zal hooguit een voorbeeldfunctie vervullen, ik zal extra letten op hoe zo'n korps eruit moet komen te zien. Daar zal ik zeker mijn bijdrage aan leveren. Maar ik kom toch vooral terug voor de opsporing van strafbare feiten en het handhaven van de veiligheid in de samenleving.'

U heeft niet de illusie dat u wat kunt veranderen aan de cultuur in de politietop?

'Dat kan ik hooguit doen door zelf het goede voorbeeld te geven. Het ongemakkelijke gesprek voeren, de dingen op tafel te leggen, als die spelen. Ik denk dat dat wel belangrijk is voor de politiecultuur. Ik hoop dat ik daarvoor binnen de politie ook wordt gewaardeerd. Maar voor mijzelf is dat niet de hoofdreden om terug te gaan. Ik ga terug voor het politiewerk.'

Nog even over die politiecultuur. U heeft in het verleden kritiek geuit op de manier waarop politiemensen onder elkaar spreken over bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond. Dat gaat niet altijd 'politiek correct'. U stoort zich daaraan.

'Zeker. En niet alleen bij de politie. Ook bij Lentis en op andere plekken. Ik spreek mensen aan als ik vind dat het gezag niet naar behoren is. Maar ik vind het voor de politie extra bijzonder, omdat de politie in de frontlinie van de samenleving staat en daarin een voorbeeldfunctie heeft.

De politie hoort van iedereen te zijn en moet altijd uitstralen dat ze objectief is. Natuurlijk treden we op als mensen de wet overtreden, maar zonder aanzien des persoons.'

De politie hoort van iedereen te zijn en moet altijd uitstralen dat ze objectief is

Martin Sitalsing - vertrekkend topman Lentis

U gaat weg bij Lentis. Ook een organisatie, waar van alles aan de hand is. Wat laat u achter?

'Toen ik daar begon, was er een verlies van 12,5 miljoen euro. Dat is omgebogen naar een positief resultaat van boven de vier miljoen. We zijn er nog niet. Aan een stabiel financieel klimaat moet nog hard worden gewerkt.

De ggz staat onder druk. We moeten veel moeite doen om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden. Daarnaast gaan de tarieven steeds verder omlaag. Dat maakt het erg lastig om de zorgkwaliteit op een goed niveau te houden.

Wat ik ook achterlaat is een organisatie die besloten heeft zich - ook hier weer - te verbinden met de regio. Wij gaan in integrale regioteams werken. Dat betekent dus minder met het ouderwetse medische model. We willen bereiken dat mensen niet alleen medisch, maar ook maatschappelijk kunnen herstellen, zodat ze weer mee kunnen doen.'

Dus niet opsluiten, maar terug in de samenleving?

'In de wijk, met de huisarts, met andere netwerkpartners, met de familie. Regie bij de patiënt, daar gaan we de komende periode voor. Die beweging is ingezet.'

Aan deze koerswijziging ging een slepende discussie vooraf tussen Sitalsing en psychiater Corstiaan Bruinsma, die samen het bestuur vormden van Lentis. Bruinsma verloor het pleit en werd vorig jaar aan de kant gezet. Sindsdien staat Sitalsing alleen aan het roer.

Je kunt veel criminaliteit voorkomen door vroegtijdig in te grijpen, door goede zorg te verlenen

Martin Sitalsing - vertrekkend topman Lentis

Wat heeft u hiervan geleerd?

'Dat ik misschien eerder in zo'n nieuwe organisatie moet markeren waar ik voor sta. Ik sta voor het organiseren van de zorg in de regio, dus minder volgens het medisch model. Die discussie tussen mij en mijn collega-bestuurder hield de organisatie een tijd lang op slot.'

We gaan dus een andere Martin Sitalsing zien, die eerder een streep trekt en zegt 'tot hier en niet verder'?

'Dat is één. Maar ook een Martin Sitalsing die weet dat veiligheid en zorg heel dicht bij elkaar liggen. Je kunt veel criminaliteit voorkomen door vroegtijdig in te grijpen, door goede zorg te verlenen. Iedereen die op dit moment in de Van Mesdagkliniek zit, heeft een 'kindtrauma' opgelopen, is daardoor beschadigd geraakt en in de criminaliteit terecht gekomen.

Neem ook de hele problematiek rondom verwarde personen. Als je de zorg daarvoor op een beschaafde manier kunt oppakken, voorkom je heel veel ellende op straat. Dus ik heb ook geleerd dat netwerken en samenwerken de enige manier is om Nederland veiliger te maken. Dus dat gaat u ook meer zien van mij.'

'Lentis-topman vertrekt naar politie Midden-Nederland' Lentis krabbelt op, maar is er nog niet