Nog altijd te weinig vrouwen 'tussen de haantjes'

Vlnr: Akke Groenewoud, Christien Bronda, Dina Boonstra, Lusanne Tehupuring en Cisca Wijmenga
Vlnr: Akke Groenewoud, Christien Bronda, Dina Boonstra, Lusanne Tehupuring en Cisca Wijmenga © Fotobewerking RTV Noord
Er was een opmerkelijke reeks benoemingen in de eerste helft van dit jaar van vrouwen in topposities in Noord-Nederland. Gaan de glazen plafonds aan diggelen en zien we hier een trend? 'Juich niet te vroeg.'
Ineens viel het op. Laten we de benoemingen eens op een rij zetten. Het begon in maart met de aanstelling van Christien Bronda als directeur bij het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). In mei werd Cisca Wijmenga de nieuwe rector magnifcus van de Rijksuniversiteit Groningen, de eerste vrouw in die functie ooit in de meer dan vierhonderdjarige geschiedenis van de RUG.
De Noordelijke Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij NOM kreeg in juni Dina Boonstra als nieuwe directeur en bij de Economic Board Groningen werd in juni Akke Groenewoud topvrouw. Ook het wat kleinere Founded in Groningen kreeg in juli met Lusanne Tehupuring een vrouw aan het hoofd.
Juist dinsdag werd bekend dat Elles Dost de nieuwe bestuurder van woningcorporatie Lefier wordt. Ze neemt het stokje over van interim-directeur Margriet Drijver. 
Wat verder opvalt aan deze reeks benoemingen is dat - behalve bij het laatste voorbeeld - in alle gevallen de vrouwen een man opvolgen.

Nog geen greep naar de macht

Ondertussen kreeg Groningen ook een provinciebestuur waar met drie vrouwelijke gedeputeerden de verhouding man - vrouw drie op zeven is. Nog een ander aanvullend feitje in dit verband: onder de dertien jonge, getalenteerde wetenschappers die in juli van de NWO een onderzoekssubsidie kregen waren tien vrouwen.
Zeker, zegt Janka Stoker, hoogleraar Leiderschap en Organisatieverandering aan de Groninger universiteit, deze opsomming vertelt wel wat, maar de woorden 'greep naar de macht' werken haar op de lachspieren. 'Nou, dat zou leuk zijn', reageert ze.
'Maar ik zie deze noordelijke organisaties wel als voorbeelden van organisaties die zich realiseren dat het belangrijk is dat er wat wordt gedaan aan de verhouding man - vrouw en daar ook daadwerkelijk wat aan doen. Ze zijn bezig met een inhaalrace.'

Tergend langzaam

Niettemin verloopt de inhaalslag tergend langzaam. En al beweegt het volgens Stoker de goede kant op, het gaat té langzaam, vindt ze. Het wordt volgens haar goed geïllustreerd door de Dutch Female Board Index 2019 die vorige week verscheen.
Volgens deze ranglijst is het afgelopen jaar het aantal vrouwelijke bestuurders en commissarissen bij beursgenoteerde bedrijven gestegen. Maar deze stijging komt na drie jaren waarin het aantal vrouwen in de top daalde.
Eén op de vier benoemingen betrof vorig jaar een vrouw. In drie van de vier gevallen gaat een man bij deze beursbedrijven dus nog altijd voor. En met een percentage van 8,5 procent vrouw in de top zijn deze organisaties nog mijlenver verwijderd van het wettelijk streefcijfer van dertig procent dat voor hen geldt.
Met één vrouw in de leiding blijft het bij eenlingen. In feite gebeurt er dan niet zoveel
Janka Stoker – Hoogleraar Leiderschap en Organisatieverandering
Deze cijfers gaan over beursgenoteerde bedrijven maar ondervertegenwoordiging van vrouwen geldt breed bij zowel de overheid, bedrijfsleven en in de wetenschap. Dat is landelijk het geval en in Groningen niet anders.
'Laten we niet te vroeg juichen', nuanceert Stoker daarom, die als lid van de Raad van Commissarissen van de Economic Board Groningen een vinger in de pap had bij de benoeming van Akke Groenewoud. 'Gezien de samenstelling van het bestuur gaven we de voorkeur aan een vrouw. Maar uiteindelijk is kwaliteit doorslaggevend.'

Quotum

Is een quotum misschien wenselijk? Stoker: 'Er zitten heel erg twee kanten aan. De dwang die ervan uitgaat wil je niet, maar het is wel een maatregel die werkt. Die percentages zijn namelijk belangrijk, omdat ze een proces doorbereken. Met één vrouw in de leiding blijft het bij eenlingen. In feite gebeurt er dan niet zoveel.'
Christien Bronda werd in maart directeur van het SNN. Alleen al uit het feit dat we vrouwelijke benoemingen tellen, is af te leiden dat er nog lang geen evenwicht is bereikt, zegt ze. 'Ik weet trouwens zeker dat mijn vrouw-zijn geen enkele rol heeft gespeeld bij mijn benoeming.'
'Ik vind het ook niet het belangrijkste dat er een fifty-fifty-verhouding wordt bereikt', verklaart Bronda. 'Het gaat om een goede balans in diversiteit. Ik wil de juiste mensen op de juiste plek. Iemand moet zijn klus aankunnen.'
Ik weet zeker dat mijn vrouw-zijn geen enkele rol heeft gespeeld bij mijn benoeming
Christien Bronda – directeur SNN
Je kunt genoeg situaties vinden die laten zien dat het met de emancipatie in de top helemaal niet zo rooskleurig is gesteld, meent Bronda. 'Het Groningse provinciebestuur mag dan bijvoorbeeld voor bijna de helft uit vrouwen bestaan, er zijn nog genoeg andere organisaties waar verbetering in diversiteit mogelijk is.'
Zo zijn in Friesland twee van de zes provinciebestuurders vrouw en in Drenthe is alleen de Commissaris van de Koning een vrouw. Bij gemeenten is het aantal mannelijke wethouders en burgemeesters ook aanzienlijk groter dan het aantal vrouwelijke bestuurders.

Dempende invloed

Organisaties doen zichzelf tekort wanneer alleen mannen de dienst uitmaken, zegt Bronda. Want meer vrouwelijke inbreng zorgt voor evenwicht en een dempende invloed 'tussen alle haantjes', aldus Bronda, die overigens gruwt bij de gedachte aan een organisatie die hoofdzakelijk uit vrouwen bestaat.
'Veel vrouwen hebben een lagere gunfactor ten opzichte van elkaar en ze vergeten niet snel iets. Mannen denken al heel snel: 'Dat gezeik, hebben we het daar nou nog over.''
Om de positie van vrouwen te versterken sloegen vorig jaar vijf vrouwen de handen ineen. Ze zetten de Aletta Jacobs Stichting Noord-Nederland op, schreven een manifest en ze organiseerden een congres - waar een mannenquotum gold van dertig procent.
Manifest Aletta Jacobs Stichting Noord-Nederland
- We zijn ons bewust van de urgentie, met name in Noord-Nederland en zetten ons in om bewustwording te vergroten.
- We formuleren concrete streefcijfers en beoogde resultaten en werken samen om deze te behalen.
- We initiëren en stimuleren activiteiten die diversiteit bevorderen zowel binnen als buiten onze organisatie.
De initiatiefnemers kenden elkaar van het Vlindertuinoverleg, een netwerkclub genoemd naar het restaurant de Vlindertuin in Zuidlaren en opgezet door ondernemers Xandra Groenewold en Martine Millet. De vrouwelijke tegenhanger van een old-boys network.

Meer diversiteit

Jellie Tiemersma is voorzitter van de Stichting Aletta Jacobs Noord-Nederland. Die trouwens diversiteit in al haar vormen wil bevorderen, dus niet alleen de positie van vrouwen wil versterken maar ook die van mensen met een beperking en allochtonen.
Die benoemingen zijn goed nieuws, zegt Tiemersma. 'Steeds meer organisaties doen beter hun best om een vrouw te vinden. Er is meer aandacht voor en er wordt meer in geïnvesteerd. Al moet het uitgangspunt wat mij betreft blijven: de juiste persoon op de juiste plek. Maar ik zeg altijd: 'Voor een vrouw moet je wel wat beter je best doen.''

Andere rolmodellen

Het machtsevenwicht aan de top mag misschien dan wat veranderen, aldus Tiemersma, 'De aandacht voor de lagen daaronder ontbreekt. Daar moeten we meer rolmodellen voor zoeken. Niet iedereen wil immers een topvrouw worden.'
Ook wat betreft ondernemerschap is er nog heel wat te ontwikkelen, zegt Tiemersma. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel heeft ze vrouwelijk ondernemerschap per provincie onderzocht. Daar komt Groningen niet zo best vanaf, met het minst aantal vrouwelijke ondernemers van alle provincies. Waar in Noord-Holland bijna honderd van de duizend vrouwen ondernemen, zijn dat er in Groningen iets meer dan zestig.