'Den Haag speelt mooi weer met het geld van de gemeenten'

© RTV Noord
Prinsjesdag was een goednieuwsshow van het kabinet. Er is veel geld beschikbaar om allerlei grote projecten mee te financieren. Intussen kijken gemeenten als Groningen en Oldambt aan tegen miljoenentekorten op hun begroting. Wat te doen, Beter Weters?

Forse compensatie

Er zijn twee hoofdoorzaken van de huidige grote tekorten bij gemeenten. Ten eerste de decentralisatie in het sociale domein die met te weinig middelen gepaard is gegaan. Het Rijk zal hiervoor een forse compensatie moeten verstrekken en daar is nu ook alle ruimte voor. Ten tweede het zogenaamde 'trap op/trap af'-systeem. Dat houdt in dat de rijksbijdrage aan het gemeentefonds is gekoppeld aan de totale rijksuitgaven.

'Slaat nergens op'

Als het Rijk minder uitgeeft, krijgen de gemeenten zodoende ook minder. Het gekke is dat dat op rekeningbasis wordt bepaald. Dus als het Rijk niet slaagt in het uitvoeren van de eigen begroting, dan worden de gemeenten navenant gekort. Dat slaat echt nergens op. Laat de koppeling alleen op begrotingsbasis plaatsvinden, dan krijgen gemeenten ook geen onverwachte en onberekenbare tekorten. Sowieso is het hoog tijd dat de gehele overheid weer flink gaat investeren om ons beter op de toekomst voor te bereiden.

'Wat is er misgegaan?'

Zwembaden en bibliotheken dreigen gesloten te worden. Voor zorg is er te weinig geld. 'De Rijksoverheid draagt te weinig geld over aan de lagere overheden', zeggen lokale bestuurders. Wat is er dan misgegaan in het overleg tussen de plaatselijke en regionale overheden met de regering, vraag je je dan af. Dat is ook de eerste vraag die bij mij opkomt. Immers, 'het geld klotst tegen de plinten op', zegt Rutte.

Bezuinigen of lobbyen

De gemeenten en de provincies hebben machtige lobbyorganisaties; IPO en VNG. Zij hebben dus niet tijdig het tij kunnen doen keren. Twee mogelijkheden resten mijns inziens nog. De eerste is toch hard lokaal bezuinigingen en de tweede is om nog snel een doortastende lobby op te zetten bij het parlement. Zwembaden en bibliotheken dienen open te blijven. Het sociale stelsel behoort goed en intact te blijven.

'Men had kunnen weigeren'

Ik heb niet het hele overzicht van de gemeentelijke financiën, maar heb niet de indruk dat er het afgelopen jaar heel hard is bezuinigd op het gemeentefonds. Het betekent dan waarschijnlijk dat veel gemeenten niet in staat zijn om goed te begroten of de kosten in de hand te houden. Dat is heel vervelend, maar kan maar ten dele in de schoenen van Den Haag worden geschoven. Ja, er zijn taken bijgekomen en ja, dat ging gepaard met kortingen omdat het op gemeentelijk niveau efficiënter zou kunnen. Daar zijn afspraken over gemaakt en die had men ook kunnen weigeren.

Schuld afschuiven

Het blijkt met name voor de jeugdzorg fors uit de hand te lopen. Daarnaast vind ik het weinig chique als dan direct wordt gezegd dat zwembaden en bibliotheken moeten worden gesloten. Dat is bedoeld om de bevolking mee te krijgen in de kruistocht tegen Den Haag. Er zijn heel wat meer mogelijkheden om de tering naar de nering te zetten, maar wat men nu doet is wat gemakkelijker, want dan ligt de schuld ergens anders.

'Er moet bestuurd worden'

Het is inderdaad zo dat het geld in Den haag tegen de muren op klotst. Men speelt mooi weer met geld van de gemeenten. De coalitie van VVD, CDA, ChristenUnie en D66 laten het gebeuren. Gemeenten moeten fors bezuinigen, wat voor onrust onder de bevolking zorgt. Blijven de voorzieningen die belangrijk zijn voor de leefbaarheid wel bestaan? De aanstaande bezuinigingen, krimp en ook de opgelegde herindeling dragen hier op een negatieve manier aan bij. Dat neemt niet weg dat er bestuurd moet worden. Weglopen, zoals Swagerman in Oldambt deed, is slecht en lost het probleem niet op.

'Ik zie het niet gebeuren'

Partijen in de raden zullen er gezamenlijk de schouders onder moeten zetten. En in ieder geval zorgen, dat dorpen leefbaar blijven. Als we naar de verschillende begrotingen kijken, zien we de tekorten ontstaan door de decentralisaties van het sociaal domein. De overheid moet hier wat aan doen. Zo niet, dan gaan veel gemeenten op slot en dreigen ze om te vallen. Er moet dus geld van de Rijksoverheid komen, maar dat zie ik nog  niet gebeuren, ook al gelet op de troonrede waar Dhr. Paas zo enthousiast over was. Ik ben er niet gerust op en wens gemeenten veel wijsheid toe.

Compenseren is normaal

Ik snap de frustratie van gemeenten. Er is inderdaad een overschot op de Rijksbegroting en een tekort bij veel gemeenten. Dat tekort komt vooral vanwege taken die het Rijk eerder uitvoerde en die nu bij gemeenten liggen. Denk bijvoorbeeld aan de jeugdzorg. Het lijkt mij niet meer dan normaal dat het Rijk dit jaar de knip trekt en in elk geval de tekorten op die voormalige 'rijkstaken' compenseert.

'Wat kan wel en niet?'

Na die compensatie moet ze samen met de gemeenten kijken naar de structurele financiering. Daarbij moeten de gemeenten ook goed nadenken over de vraag 'welke Rijkstaken kúnnen wij verantwoord uitvoeren?' Want het is niet zo dat ze alle taken die nu geld kosten, volledig in de maag gesplitst gekregen hebben.

SP waarschuwde eerder al

Gemeenten schreeuwen moord en brand. Deels is dat terecht. Het rijk levert veel te weinig centen om alle zorg-, werk- en welzijnstaken uit te voeren. Sommige politici zien het vooral als probleem, omdat het hun begroting treft. Maar de bittere praktijk is dat het onze jongeren en ouderen treft, die niet altijd de zorg krijgen die zij nodig hebben en verdienen.
Het is uiterst pijnlijk dat mijn partij al bij de overheveling van deze taken in 2015 waarschuwde dat het rijk er te weinig centen bij leverde.

'Bussen naar Den Haag'

Dat andere partijen nu pas in beweging komen, is laat maar wel broodnodig. Maar van een opinieartikel in de krant alleen ligt Rutte niet wakker. Er is meer nodig. Bundel de krachten met werkers en cliënten in de zorg. Vraag vrijwilligers, mantelzorgers, welzijnswerkers en andere betrokkenen om aan te sluiten. Zet bussen in naar Den Haag en zorg voor een groot Gronings offensief om de solidariteit te redden. Liever laat, dan nooit.

Van beloftes blijft weinig over

Prinsjesdag, maar waar zijn de prinsjes? Je zou denken aan feest, aan trakteren, aan optimisme, aan overal prinsjes en prinsesjes, want we vieren feest.Díe associatie heb ik al heel lang niet meer als Prinsjesdag weer aan de orde is. Veel mooie woorden, doorgaans, zeker, veel beloftes ook, maar na een paar weken is daar al weinig meer van over.

Compensatie

Zolang er een heel jaar weinig meer dan financiële ellende over dit land, en met name dit wingewest, wordt uitgestort, ben ik niet optimistisch als het Prinsjesdag is.Dat bleek dit jaar ook weer terecht. Misschien mogen die bibliotheken en enkele zwembaden dan wel open blijven, van compensatie voor de enorme bedragen die gemeenten (bijvoorbeeld) aan de jeugdzorg kwijt zijn, is geen sprake. En dáár zou het over moeten gaan.