'Boeren mogen niet de prijs betalen voor egoïstische politici'

Uit alle delen van het land protesteerden boeren in Den Haag dinsdag tegen de regels die ze krijgen opgelegd vanuit de politiek. Niet voor het eerst, want ook in 1990 kwamen boeren massaal in opstand. Een Groningse agrariër had destijds een hoofdrol.
Eerst even naar het boerenprotest van vandaag in de residentie. Die kreeg gestalte nadat D66 onlangs opriep om de veestapel te halveren, zodat de uitstoot van stikstof kan worden teruggebracht. En dat schoot bij veel agrariërs in het verkeerde keelgat. 

Spuugzat

'Wij vinden dat we juist wél goed bezig zijn', motiveert Mark de Waard, die een land- en tuinbouwbedrijf heeft in Kommerzijl. 'We doen ons uiterste best om ons aan al die regels te houden, en daar komt nu weer deze anti-stikstofmaatregel bovenop. Veel boeren zijn er spuugzat van hoe er met ze wordt omgegaan, terwijl het in andere Europese landen totaal geen item is. Het is allemaal zo tegenstrijdig', zegt hij.
Ik heb er nog wel eens spijt van dat ik niet ben meegegaan bij de boerenprotesten in 1990
Mark de Waard - Agrariër
De Waard was achttien jaar toen het boerenprotest in 1990, ook wel bekend als het landbouwprotest, plaatsvond. Hij weet het nog goed, want zijn vader Klaas Jan de Waard, die tegenwoordig in Visvliet woont, ging wel en groeide uit tot één van de gezichten van het toenmalige boerenprotest.

Spijt

?Mark was destijds graag met zijn vader meegegaan om te protesteren in Den Haag. 'Maar er moest ook iemand op de winkel passen en dat was mijn taak. Ja, ik heb er nog wel eens spijt van dat ik niet ben meegegaan, dat was een hele belevenis geweest', denkt hij.
En omdat Mark de geschiedenis niet wilde laten herhalen, steunde hij het boerenprotest vandaag wel in volle glorie. Hij reisde niet op zijn trekker af naar Den Haag, maar pakte de trein om zijn collega's te steunen met hun protesten.

Parallellen

Er zijn duidelijke parallellen tussen het boerenprotest van vandaag en 1990. Bijna dertig jaar geleden was de maat voor de boeren namelijk vol nadat de graanprijs in zes jaar tijd met dertig procent was gedaald. Daardoor zakten de inkomens in de akkerbouwsector tot een bedenkelijk niveau en gingen veel boeren eraan onderdoor.
Een groep boeren uit Zeeland sloeg als eerste met de vuist op tafel: zij wilden Den Haag duidelijk maken dat het zo niet langer verder kon. 
Op het Binnenhof zagen ze de bui al hangen en werd de toegang voor boeren geblokkeerd met grote containers vol zand. De Zeeuwse boeren konden daar niet tegenop en moesten tot hun eigen teleurstelling rechtsomkeert maken. Ondertussen werden er in Groningen plannen gesmeed om wel succesvol op het Binnenhof te komen.

Protestactie komt langzaam op gang

Het was de bedoeling dat vele tientallen trekkers van Groningse boeren op diepladers naar Den Haag zouden worden vervoerd, maar er was bijna geen dieplader in de regio meer beschikbaar. Die waren nagenoeg allemaal afgehuurd door Friese boeren, die ook naar de Ridderzaal wilden om te protesteren. Daardoor moesten veel boeren uit onze provincie de 350 kilometer naar Den Haag per trekker overbruggen en kwam de protestactie heel langzaam op gang.
Klaas Jan de Waard was één van de boeren in onze provincie die ook naar Den Haag afreisde en wél een dieplader wist te regelen. Daarop konden drie trekkers naar de residentie worden vervoerd. Hij heeft de bewuste nacht, 20 februari 1990, nog scherp in zijn geheugen gegriefd staan.
Die agent zei: rij maar door tot aan het Binnenhof en negeer de stoplichten maar
Klaas Jan de Waard - Deed mee aan de boerenprotesten in 1990
'Bij Schiphol werden we staande gehouden en vroeg een politie-eenheid wat wij kwamen doen. Ik ging ik met een agent in gesprek, legde de situatie uit en hij toonde tot mijn eigen verbazing volledig begrip. 'Rij maar door tot aan het Binnenhof en negeer de stoplichten maar', zei hij. Die politieman moet haast wel boerenbloed hebben gehad', vermoedt Klaas Jan.

De Bende van Vijf

Eenmaal op het Binnenhof werden de containers met zand leeg geschept en opzij geduwd, waarna de boeren de plek hadden bereikt waar ze hun punt wilden maken. Dat bracht zoveel teweeg, dat andere boeren ook werden geënthousiasmeerd om te komen helpen met protesteren. Het zorgde nog diezelfde dag voor ruim achthonderd trekkers in Den Haag en een verkeerschaos in de Haagse binnenstad.
Het bleef niet bij protesteren op het Binnenhof, weet Klaas Jan. 'Ik ben met een aantal Groningers naar het Landbouwschap-hoofdkantoor geweest om de boel te blokkeren', gaat hij verder. Op die dag is ook 'De Bende van Vijf' ontstaan: een groep frontmannen die de akkerbouwacties in goede banen moest leiden.
Naast Klaas Jan de Waard bestond dat vijftal uit Wessel Jansema, Klaas Dijkstra, Jan Geluk en Leen Hamster. 'Achteraf had ik daar nooit deel van moeten uitmaken, want ik was de eerlijkste van het stel', zegt Klaas Jan lachend.
Bekijk hier beelden van hoe het boerenprotest in 1990 eruitzag.

Grote bek tegen Lubbers

'De Bende van Vijf' kreeg onder meer toegang tot de Tweede Kamer om duidelijk te maken waarom er geprotesteerd werd. Klaas Jan liet die mogelijkheid niet onbenut en daar kwam zijn eerlijkheid naar boven. 'Ik ging nogal met een grote bek tekeer tegen minister Ruud Lubbers, waarbij ik maar wilde zeggen dat eerlijkheid het langst duurt', herinnert hij zich.
De agrariër was het ook niet eens met toenmalig landbouwminister Gerrit Braks, die volgens veel boeren slechts zijn schouders ophaalde toen hun toekomst ter sprake kwam. 'Maar als mens was Braks een prima kerel, ik heb hem later nog wel eens gesproken en dat waren goede gesprekken. Maar toen stonden we lijnrecht tegenover elkaar.'
Eigenlijk vind ik dat we destijds meer hadden moeten doen dan we uiteindelijk voor elkaar hebben gekregen
Klaas Jan de Waard - Deed mee aan de boerenprotesten in 1990
De boerenprotesten uit 1990 liggen inmiddels bijna dertig jaar achter ons, maar Klaas Jan windt zich nog altijd op als hij alles weer oprakelt. 'Eigenlijk vind ik dat we destijds meer hadden moeten doen dan we uiteindelijk voor elkaar hebben gekregen', vindt hij. 'Links en rechts heeft de politiek zich uiteindelijk wel wat aangepast om ons tegemoet te komen, maar dat was veel te weinig.'

Andere belangen

De protesten hielden hielden vanaf die 20ste februari in 1990 drie weken aan. 'Dat ging allemaal vrij vreedzaam. We hebben bijvoorbeeld niets vernield', stelt Klaas Jan. 'Maar het vervelende was dat die ambtenaren ons domweg niet begrepen. We hebben elke dag wel gediscussieerd, maar die ambtenaren wisten niet wat er bij ons leefde. Ze spraken haast een andere taal, leek het wel. Ze hadden natuurlijk ook totaal andere belangen. Ik vind dat de ambtenaren die nu in de Tweede Kamer zitten, de huidige boeren óók niet begrijpen. Ze zijn veel te egoïstisch.' 
Als hij de vergelijking trekt tussen toen en nu, is er volgens de voormalige agrariër maar weinig veranderd. 'In die dertig jaar draait het nog steeds alleen maar om geld in de politiek en ik vind dat boeren daar niet de prijs voor mogen betalen.'

Boos

Hij verheft zijn stem als hij het erover heeft. 'Ik leef zelf niet zo lang meer, dus ik ga er de gevolgen deze keer niet meer van ondervinden. Maar wat mij betreft maken de boeren voor eens en altijd duidelijk dat ze niet langer meer zo belazerd willen worden. Wat willen ze daar in Den Haag dan; 's ochtends geen brood meer bij het ontbijt? 's Avonds geen aardappelen meer op het bord?' 
Als het protest dinsdag niets uitricht, dan de komende maanden gewoon nog een paar keer gaan
Klaas Jan de Waard - Deed mee aan de boerenprotesten in 1990
'En als het protest van dinsdag niets uitricht, dan de komende maanden gewoon nog een paar keer gaan', zegt hij. 'In 1990 werden de protesten teveel geregisseerd door mannen met een dubbele agenda. We waren toen te slap en dat mag niet weer gebeuren. Tegen alle boeren die opkomen voor hun bedrijf, wil ik dan ook zeggen: kop d'r veur! Laat je niet uit het veld slaan.'