Deskundigen: zó goed voor de biodiversiteit zijn zonneparken nou ook weer niet
23 oktober 2019, 06:30 • 7 minuten leestijd
Overdrijf de bijdrage van zonneparken aan de biodiversiteit niet. Dat is kortweg een samenvatting van verschillende deskundigen die hun licht lieten schijnen over de vraag hoe goed zonneparken nou zijn voor de biodiversiteit.
Net als in Nederland duiken er in de provincie steeds meer zonneparken op. Allerlei weilanden, vol groen gras en akkers, worden gebruikt om talloze zonnepanelen op te bouwen.
Hoe kan dat goed zijn voor de biodiversiteit, vragen mensen zich af.
En tegelijk: volgens stadsecologen van de gemeente Groningen komen juist op het zonnepark bij Vierverlaten talloze roofvogels en insecten af. Reden voor RTV Noord om deze paradox aan verschillende betrokkenen en deskundigen voor te leggen.
En tegelijk: volgens stadsecologen van de gemeente Groningen komen juist op het zonnepark bij Vierverlaten talloze roofvogels en insecten af. Reden voor RTV Noord om deze paradox aan verschillende betrokkenen en deskundigen voor te leggen.
'Oase van rust'
Verschillende ontwikkelaars van zonneparken schermen met biodiversiteit. Zo is Powerfield trots op de bessenstruiken die zijn gepland bij het zonnepark in Vlagtwedde dat in aanbouw is. Daarover zei directeur Henk Bleker eerder bij RTV Noord: 'Ze zijn goed voor de biodiversiteit, en leveren bovendien werkgelegenheid op. Vooral in het oogstseizoen.'
Verschillende ontwikkelaars van zonneparken schermen met biodiversiteit. Zo is Powerfield trots op de bessenstruiken die zijn gepland bij het zonnepark in Vlagtwedde dat in aanbouw is. Daarover zei directeur Henk Bleker eerder bij RTV Noord: 'Ze zijn goed voor de biodiversiteit, en leveren bovendien werkgelegenheid op. Vooral in het oogstseizoen.'
De bouw van een zonnepark duurt drie maanden. Daarna gebeurt er op die plek eigenlijk helemaal niets meer
Ook Niek Tamminga, project manager bij Solarfields, een andere grote zonneparkontwikkelaar en producent van zonne-energie, is trots op de bijdrage die een zonnepark volgens hem kan leveren aan de biodiversiteit. Vol enthousiasme reageert hij als gevraagd wordt naar of zonneparken wel zo goed zijn voor de biodiversiteit.
Serene rust
'Het is juist goed! De bouw van een zonnepark duurt ongeveer drie maanden. Maar daarna gebeurt er eigenlijk helemaal niets. Het is een plek van serene rust. Er wordt niet bijgemest, waardoor er niet alleen gras kan groeien, maar ook allerlei onkruiden en andere gewassen.'
Tamminga wijst daarbij op het belang van landelijke inpassing van zonneparken. Dat betekent dat je zorgt dat een zonnepark aansluit bij hoe het landschap eruit ziet, en ook dat je het park wat aan het zicht van omwonenden wilt onttrekken.
Kruidenmixen
'Juist in die landelijke inpassing kunnen we rekening houden met biodiversiteit. We denken na over welke struiken en kruidenmixen we planten, zodat het park geschikt wordt voor een bijenpopulatie die op die plek eerder niet aanwezig was.'
Ik heb geen goede voorbeelden gezien van dat zonneparken substantieel bijdragen aan biodiversiteit
'Zonnepanelen beschaduwen de grond'
Het klinkt mooi. Maar het feit blijft wel dat er gebouwd wordt op het land. Aan de randen van een park en tussen de panelen kan, mits de afstand groot genoeg is, van alles groeien. Maar onder de zonneparken zelf komt nauwelijks zonlicht. Hoe kan dat dan goed zijn voor de biodiversiteit?
Dat is een vraag die ook Han Olff, hoogleraar Ecologie aan de RUG stelt. 'Het is voor de energietransitie goed om zonneparken aan te leggen, maar met biodiversiteit heeft het niet zoveel te maken.'
Geen goede voorbeelden
Olff is vrij helder. 'Bij een standaard zonnepark wordt grasland of een akker vol gelegd met zonnepanelen. Er blijft dan ontzettend weinig grond over voor wat dan ook. Panelen beschaduwen de grond, er is vaak weinig ruimte tussen de panelen. Bovendien kunnen struiken niet te hoog opschieten, omdat je niet wilt dat de panelen zelf beschaduwd worden. Ik heb geen goede voorbeelden van zonneparken gezien die substantieel bijdragen aan biodiversiteit.'
Op zonnepark Vierverlaten bij Hoogkerk komen insecten en roofvogels af. Tekst gaat verder onder de foto.
Bron: Gemeente Groningen
Zonneparken op weilanden
Volgens Janneke van Goethem, een van de stadsecologen bij de gemeente Groningen, lossen we het biodiversiteitsprobleem in Nederland niet op met zonneparken. 'Maar het kan wel een kleine stap zijn.'
Volgens haar geldt dat vooral wanneer een zonnepark op een weiland wordt ontwikkeld dat eerder intensief is gebruikt voor veeteelt. 'Bij heel veel weilanden is de natuurwaarde laag. Het ziet er wel groen uit, maar er staat maar één soort gras op, die voedzaam is voor koeien. Maar verder vind je er weinig kruiden, zoogdieren en insecten.'
Als zonneparken op dit soort weilanden worden aangelegd, dan kan er wel biodiversiteit terugkomen.
Variatie
'Aan de randen en tussen de panelen kunnen allerlei grassoorten en kruiden groeien, en onder de panelen kunnen allerlei levenssoorten voorkomen die gedijen in schaduwrijke omstandigheden. Die variatie zorgt er automatisch voor dat je een grotere biodiversiteit hebt op die plek dan voorheen.'
Een beeld dat wordt bevestigd door een verkennend onderzoek van de Wageningen Universiteit.
De primaire functie van de weg blijft een weg, en de primaire functie van een zonnepark blijft een zonnepark.
Biodiversiteit neemt af
In datzelfde onderzoek staat overigens ook dat de biodiversiteit in z'n algemeenheid afneemt in Nederland, en dat de overheid op basis van de wet niet kan afdwingen om buiten (agrarische) natuurgebieden om de variatie aan wilde planten en dieren te bevorderen. 'Maar een provincie of gemeente zou wel kunnen aansturen naar een optimum tussen maximale energielevering en winst voor de biodiversiteit,' zo is in dit onderzoek te lezen.
Ook noemt dit onderzoek dat de provincie Groningen als voorwaarde voor zonneparken heeft dat tien procent van de grond moet worden beheerd als natuur 'door inzaaien van kruiden en voor akkervogels.'
Zonnepark als een berm
Als een zonnepark op een door landbouw intensief gebruikt stuk land wordt ontwikkeld, kan het dus een positief effect op de biodiversiteit hebben ten opzichte van de situatie daarvoor. Maar Olff maakt daarbij wel een nuance. Hij noemt de berm lang een weg als voorbeeld.
'Als je die goed en natuurvriendelijk beheert, dan kun je daar bijvoorbeeld grassoorten en vlindersoorten terugkrijgen. Maar dat wil niet zeggen dat je de toekomst van biodiversiteit in bermbeheer moet zoeken. De primaire functie van de weg blijft een weg, en de primaire functie van een zonnepark blijft een zonnepark.'
Bij grote zonneparken gaat de biodiversiteit in de bodem er niet op vooruit
Kritische duurzame bank
Dat kan ook verklaren waarom Roel Nozeman, deskundige biodiversiteit bij de ASN Bank, zijn vraagtekens heeft bij het effect van grootschalige zonneparken op de biodiversiteit, met name in de bodem. 'Bij grote zonneparken gaat de biodiversiteit in de bodem er niet op vooruit,' valt hij Olff bij. 'Er moet nog veel onderzoek naar komen, maar oriënterende onderzoeken van het Louis Bolk-Instituut laten zien dat zonneparken een negatieve impact hebben.'
'Onderzoek: Minder bodemleven'
In het onderzoek van het Louis Bolk-instituit is onder meer te lezen dat 'zelfs de kleinste lichtspleetjes tussen zonnepanelen ruimte geven voor vegetatie'. Ook zegt het onderzoek dat 'optimalisatie van de inpassing van het zonnepark de negatieve effecten op de bodem kan verminderen.' Daar staat tegenover dat 'doordat het zonnepaneel de hoeveelheid licht en water dat de bodem bereikt beperkt, de toplaag onder het zonnepaneel vaak droger is en compacter. Daarbij is er minder vegetatie en dus voedsel voor bodemorganismen onder de panelen. Deze resultaten leiden tot de hypothese dat door het plaatsen van zonnepanelen minder licht en water onder het paneel beschikbaar is, wat leidt tot minder vegetatie en daarmee plantenwortels, wat vervolgens samen leidt tot minder bodemleven.'
Natuurgebieden verwachten op plekken met zonneparken is heel naïef
De primaire functie van een zonnepark (het opwekken van energie, red.) is geeft volgens Van Goethem inderdaad beperkingen. 'Je moet geen natuurgebieden verwachten op plekken met zonneparken. Dat is heel naïef. Hoe meer ruimte je geeft aan biodiversiteit, hoe groter de kans dat dat die biodiversiteit stijgt.'
'Maar op een gegeven moment kom je op het punt dat je zoveel ruimte voor biodiversiteit nodig hebt dat het zonnepark geen winst meer kan maken of dat je niet genoeg energie meer kunt opwekken. Dit spanningsveld hou je bij zonneparken altijd. Je bent daardoor in het verbeteren van de biodiversiteit maar beperkt.'
Wij moeten op zoek naar de maximale benutting van de grond
Ruimte nodig tussen zonnepanelen
Dit beeld wordt door Solarfields bevestigd. Volgens woordvoerder David de Jong komt dat vooral door de manier waarom zonneparken gesubsidieerd worden via de SDE-subsidie (Stimulering Duurzame Energie).
'Deze subsidie stuurt er namelijk op aan dat we zo goedkoop mogelijk zoveel mogelijk duurzame energie produceren. Dat betekent voor ons dat we dus automatisch op zoek moeten naar de maximale benutting van de grond. Dus moeten de zonnepanelen strak tegen elkaar aan staan, om de verhouding tussen opbrengst en de kosten van het zonnepark zo goed mogelijk te houden.'
Volgens Solarfields is dit op te lossen door zonneparkbouwers een tegemoetkoming te geven wanneer ze de panelen verder uit elkaar zetten om de biodiversiteit te bevorderen.
Gebrek aan onderzoek
Ondanks enkele verkennende onderzoeken mist vooralsnog diepgravend onderzoek naar de effecten van zonneparken op de biodiversiteit. Wel worden verschillende onderzoeken gestart. Tamminga: 'We staan bij Solarfields op het punt om met onder andere onderzoeksstudenten en PhD'ers van de Rijksuniversiteit Groningen te onderzoeken hoe we de biodiversiteit van zonneparken kunnen maximaliseren.'
Ook de gemeente Groningen wil hier meer naar kijken. Stadsecoloog Van Goethem: 'Samen met bedrijven die zonneparken willen aanleggen en met de provincie kijken we als gemeente naar hoe we de biodiversiteit goed kunnen monitoren.'
Relatief nieuw
Wat is bijvoorbeeld qua biodiversiteit de goede afstand tussen twee rijen zonnepanelen? 'Dat wordt nu onderzocht. Het is ook uitproberen. Zonneparken zijn in Nederland relatief nieuw. Onderzoek is nu nog heel versnipperd.'
