'Boeren willen best een draai van 180 graden maken'

Het zijn onzekere tijden voor de agrarische sector. De stikstofimpasse hangt als een donkere wolk boven de hoofden van vele boeren. Er is onzekerheid over het beleid dat er op korte termijn aan komt. Maar ook is er de onzekerheid over hoe de landbouw er over tien, twintig jaar uit ziet.

Boeren vragen zich af of ze hun vak kunnen blijven uitoefenen? Er heerst een zekere angst. Boeren vrezen dat ze gedwongen moeten stoppen, dat vergunde ruimte afgepakt wordt en dat ze harder dan bedrijven in andere sectoren worden getroffen.

Angst in combinatie met een gevoel van onrechtvaardigheid kan leiden tot boosheid en woede. Ik hoor nu al van diverse collega's dat de lol om boer te zijn er zo langzamerhand af gaat. Alsof je een automobilist bent die zich afvraagt of hij nog wel in zijn eigen auto mag rijden omdat het fileprobleem opgelost moet worden.

Dat problemen opgelost moeten worden, daar is iedereen het over eens. Maar de oplossing moet het probleem wel dienen. Dat is een kwestie waar vaak aan voorbij wordt gegaan.

Laat ik mijn eigen sector, de akkerbouw, als voorbeeld nemen. Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen ligt er onder vuur. Natuurlijk willen we het liefst zonder gewasbeschermingsmiddelen werken. Maar hoe goed we ook voor de bodem zorgen en hoezeer we ook preventieve maatregelen nemen, ziektes, onkruid en plaaginsecten zullen altijd blijven komen. Het ene jaar meer dan het andere.

Niet spuiten kunnen we ons simpelweg niet permitteren. We zien nu dat ons diverse middelen worden afgenomen. Als dit om bewezen gezondheidstechnische redenen is, is dit niet meer dan logisch. Maar er zijn ook redenen die op zijn minst zeer discutabel zijn en zelfs averechts werken.

Een voorbeeld hiervan gaat over het bekende glyfosaat, dat onder de naam Roundup wordt verkocht. Er wordt veel over gesproken en mogelijk komt er een verbod op het middel.

Voorafgaand aan een gewasteelt wordt glyfosfaat gebruikt om onkruidvrij te kunnen beginnen. Het wordt niet op het gewas gespoten. Het voordeel is dat roeren in de grond met machines niet nodig is en dat tijdens de teelt kan worden volstaan met lage doseringen andere middelen.

Een goed alternatief voor glyfosaat is er niet, maar de alternatieven die noodgedwongen gebruikt moeten worden, zijn schadelijker dan het 'probleem' glyfosaat. Het is het paard achter de wagen spannen en helpt niet op de weg naar een duurzamer landbouwsysteem. Helaas staat dit voorbeeld niet op zichzelf.

De stikstofimpasse vraagt om een gedegen oplossing waar boeren mee vooruit kunnen. Het Programma Aanpak Stikstof loodste boeren een doodlopende weg in, want PAS bleek juridisch niet houdbaar. En dan ineens moet de zaak met stoom en kokend water worden hersteld. Goedwillende boeren worden daar de dupe van.

Ondertussen zijn er forse investeringen gedaan om de stikstofuitstoot te verminderen. Het zou kapitaalvernietiging zijn als nieuw beleid ervoor zorgt dat deze investeringen niet meer rendabel zijn.

Maar het blijft niet bij nieuwe regels voor gewasbescherming of stikstofuitstoot. Er komt nog veel meer op de landbouw af, zoals blijkt uit het visiestuk van de minister. Daarin pleit zij voor kringlooplandbouw en een meer op regio- en streekproducten georiënteerde productie.

Dat is een visie die haast haaks staat op de weg die de landbouw de afgelopen decennia is ingegaan en die Nederland als landbouwland nationaal en internationaal op de kaart heeft gezet. Moeten we hier zomaar afscheid van nemen? Niets zo vervelend voor een boer als onzekerheid en korte termijnpolitiek.

Stel dat ik wil investeren in productie van kunstmest met zonne-energie en over tien jaar is kunstmest verboden? Een boer is best bereid tot verandering, hij wil ook wel 180 graden draaien, maar dan moet er perspectief zijn op korte en lange termijn. Daar schort het helaas nu aan.

Wat boeren willen dat is een stabiel beleid. Én een gelijk speelveld. Want men lijkt wel blind te zijn voor de omstandigheden waaronder importproducten worden geproduceerd. Elders kunnen daardoor producten voor een lagere prijs worden geteeld. Dat voelt als een mes in de rug, als je hier je best doet om aan al die veel hogere eisen te voldoen.