Deze dag: de sterfdag van Anthony Winkler Prins
'Teruggekeerd in Veendam', staat op zijn grafsteen uit 2005. We gaan terug naar deze dag in de geschiedenis, 4 januari 1908, de dag dat Anthony Winkler Prins ver weg van zijn geliefde Veendam overleed.
Het is het jaar 1850 als Anthony Winkler Prins ingezetene van de Parkstad wordt. Hij gaat, dan 33 jaar oud, aan de slag als predikant. Het is het eerste hoofdstuk van een succesvol huwelijk tussen Veendam en Winkler Prins.
Zijn visie op het onderwijs ligt hieraan ten grondslag. Hij was er heilig van overtuigd dat in tijden waarin handel en industrie essentieel waren ook in het onderwijs hier aandacht voor moest zijn.
De toenmalige HBS voorziet in zijn ogen in die behoefte, maar dergelijke hogereburgerscholen zijn dan alleen te realiseren in de grotere gemeentes. Dankzij Winkler Prins mogen ook gemeentes van de grootte van Veendam een HBS beginnen.
En zo geschiedt. Nou ja, niet alleen een HBS ziet het levenslicht. In 1886 opent in Veendam een school met meerdere vormen van onderwijs. Naast de HBS, zijn daar ook een zeevaartschool, een voorbereidende school, een Latijnse school en een 'jongejuffrouwenschool' gevestigd.
Het is in dit licht ook niet vreemd dat een van de grootste scholengemeenschappen in onze provincie in Veendam staat. De naam laat zich raden: Winkler Prins. En dat is niet de enige plek waar zijn naam terugkomt, getuige de naar hem vernoemde winkelpassage en zijn standbeeld voor het Veenkoloniaal Museum.
Naast zijn inzet voor het onderwijs en de kerk is Winkler Prins ook actief als schrijver en dichter. De kroon op zijn werk is de Winkler Prins Encyclopedie die hij in zijn woning aan het Beneden Oosterdiep in Veendam schreef. Tot op de dag vandaag wordt dit naslagwerk als een van zijn belangrijkste, zo niet dé belangrijkste prestatie, gezien.
Enkele jaren later na het voltooien van de encyclopedie in 1870 gaat hij met emeritaat en in 1881 besluit hij met zijn vrouw te vertrekken uit Veendam om in Voorburg dichter bij zijn familie te zijn. Op 90-jarige leeftijd overlijdt hij en wordt in zijn woonplaats begraven.
Daarmee is het verhaal van Anthony Winkler Prins echter niet klaar, want na zijn dood vindt zijn dochter een briefje met hierop de tekst: 'Het bericht van mijn overlijden moet alleen geplaatst worden in de Nieuwe Veendammer Courant'.
Het plan om Winkler Prins te begraven in zijn geliefde Veendam sneuvelt. Waarschijnlijk met de voornaamste reden dat alle gemeentes op de route Voorburg-Veendam afzonderlijk toestemming moeten geven om de lijkkist door de gemeente te mogen rijden.
Na het wijzigen van deze voorwaarden keert Winkler Prins in september 2005 alsnog terug naar Veendam, een paar jaar later gevolgd door zijn vrouw. In een koets uit de negentiende eeuw werd hij onder toeziend oog van familie en belangstellenden naar de Hervormde Begraafplaats gebracht. Teruggekeerd in Veendam.
