'Dit heeft niet de schijn van belangenverstrengeling, maar is belangenverstrengeling'
Banden tussen het TopDutch-reclamebureau Initio en Berenschot zijn voor de drie noordelijke provincies reden geweest een streep te zetten door het onderzoek dat Berenschot deed naar de TopDutch-imagocampagne.
Initio-directeur Gerard de Boer heeft de afgelopen jaren meerdere betaalde en onbetaalde opdrachten uitgevoerd voor Berenschot. Binnenkort gaat De Boer opnieuw op aanvraag van Berenschot aan de slag. Hij houdt in april in het kader van de Leergang Groningen 2020 lezingen voor groepen ambtenaren, bestuurders en raadsleden.
Wat heeft het opgeleverd?
Het consultancybureau Berenschot kreeg begin december van de drie noordelijke provincies opdracht de TopDutch-campagne te onderzoeken op wat deze heeft opgeleverd. Reclameman De Boer won in 2017 met Initio de aanbesteding van de TopDutch-campagne.
Onderzoek door de drie noordelijke omroepen bracht de afgelopen dagen de zakelijke relatie tussen Berenschot en de TopDutch-hoofdrolspeler aan het licht. Voordat het artikel hierover zou verschijnen, besloten de provincies al een punt te zetten achter de samenwerking met Berenschot.
Wat is TopDutch?
TopDutch werd bekend van de brutale Hi Tesla-campagne die begin 2017 vanuit een groepje ondernemers en bestuurders werd opgezet om een fabriek van elektrische-autofabrikant Tesla naar het Noorden te halen.
Eind 2017 kreeg de Tesla-campagne een vervolg in een brede, tweejarige TopDutch-campagne die het Noorden als aantrekkelijke vestigingsregio voor buitenlandse bedrijven op de kaart moest zetten. Het bureau Initio won de aanbesteding voor die opdracht van 1,2 miljoen euro. Daarvan legden de drie noordelijke provincies elk vier ton op tafel.
Kritiek vanuit de politiek
Meerdere politieke partijen in zowel Groningen, Friesland als Drenthe stelden sinds de start van de campagne eind 2017 al kritische vragen over de resultaten van TopDutch en over de prestaties van het bureau Initio.
Op de band tussen De Boer en Berenschot varieerden de reacties van afkeurend en zeer kritisch tot mild. Een enkele partij ziet geen bezwaar in het gastsprekerschap van De Boer voor Berenschot.
De reacties van twaalf van de dertien partijen in de Groningse Staten zijn hier (klik op de link) te lezen.
Amper geïnformeerd
Het Groningse Statenlid Leendert van der Laan van de Partij voor het Noorden was een van de eerste provinciale politici die vraagtekens plaatste bij de resultaten van de campagne TopDutch.
Hij uit nu zijn verbazing over de zakelijke band tussen de directeur van Initio en Berenschot. 'We hebben weinig vertrouwen in de onafhankelijkheid van het onderzoek van Berenschot. Ook al omdat wij nauwelijks geïnformeerd zijn over de opdracht die Berenschot van de provincies heeft gekregen. Dat is voor ons reden om aan te dringen op echt onafhankelijk onderzoek door de Noordelijke Rekenkamer', reageert Van der Laan.
Ook Statenlid Sybren Posthumus van de Fryske Nasjonale Partij (FNP) wijst erop dat Provinciale Staten van Friesland helemaal niet geïnformeerd zijn over het inschakelen van Berenschot. 'Dat hebben wij uit de media moeten halen. Laat staan dat ons gevraagd is wat er onderzocht moet worden.'
Belangenverstrengeling
Het Drentse GroenLinks-Statenlid Henk Nijmeijer kijkt er eveneens van op: 'Dit maakt de twijfels die ik al had over TopDutch er niet kleiner op. Dat elkaar binnen bepaalde netwerken toespelen van opdrachten, zijn we in dit hele verhaal al vaker tegengekomen.'
Hij vindt dat er een ander bureau ingeschakeld moet worden. 'Als dit van die zakelijke relatie klopt, dan zeg ik: dat kan niet. Dat heeft niet de schijn van belangenverstrengeling, maar is belangenverstrengeling.'
Leerprogramma
Voor de Leergang Groningen waar Berenschot De Boer voor heeft ingeschakeld, wordt de inhoudelijke invulling en de betaling van de sprekers gedaan door Berenschot. Dat blijkt uit verschillende gegevens die in onderzoek van de RTV Drenthe, RTV Noord en Omrop Fryslân naar voren zijn gekomen.
Het prestigieuze leerprogramma is bedoeld voor getalenteerde mensen die werken voor Groningse overheden en wordt dit jaar voor de vierde keer georganiseerd. De Vereniging Groninger Gemeenten regelt de organisatie.
Het Berenschot-kantoor in Utrecht, verantwoordelijk voor de Leergang Groningen, bevestigt de deelname van De Boer als spreker. De Boer trad volgens Berenschot ook op in Zuid-Holland, samen met Johan Remkes, momenteel waarnemend burgemeester van Den Haag en tot 2019 de Commissaris van de Koning van Noord-Holland.
'Geen strijdigheid'
Managing director Hans van der Werff van Berenschot zegt geen strijdigheid te zien tussen het TopDutch-onderzoek door Berenschot en het gastsprekerschap van De Boer: 'Hij was daar gewoon spreker, zoals ook de Commissaris van de Koning gastspreker is en misschien een relatie heeft met dit onderzoek. Ik zie geen belangenverstrengeling.'
Managing consultant Martijn Röfekamp, bij Berenschot medeverantwoordelijk voor het TopDutch-onderzoek, wil geen vragen beantwoorden over de betrokkenheid van De Boer bij activiteiten die door Berenschot worden georganiseerd. Ook over het onderzoek naar de TopDutch-resultaten of het gereedkomen van het rapport wil Röfekamp niks zeggen.
Initio-directeur Gerard de Boer erkent dat hij op aanvraag van Berenschot meerdere keren lezingen verzorgde.
Gedeputeerde had geen twijfels
Gevraagd naar mogelijke belangenverstrengeling tussen Berenschot en Initio, zei de Groningse gedeputeerde Mirjam Wulfse vorige week nog: 'Ik denk dat Berenschot van een dergelijke kwaliteit is dat we dat niet zo kunnen stellen. Ik heb daar geen enkele twijfel over.' Wulfse was niet op de hoogte van banden tussen De Boer en Berenschot.
Volgens Wulfse hebben alle drie de noordelijke provincies goede ervaringen met Berenschot. Wat particuliere bedrijven onderling doen is aan hen, antwoordde Wulfse vorige week op vragen. 'Daar houdt de overheid geen toezicht op, dus dat doet er niet toe. Ik ga ervan uit dat een bureau van naam en faam als Berenschot een objectief onderzoeksresultaat kan voorleggen. We hebben het uitgezocht vanwege de kwaliteit van advisering.'
Onderzoeksopdracht
Het onderzoek door Berenschot richtte zich overigens niet op de gang van zaken tijdens de TopDutch-campagne, die gepaard ging met hevige ruzies in het campagneteam en met ontevredenheid bij de opdrachtgevers, de drie noordelijke provincies. Die lieten eind 2018 Initio per brief weten dat ze de prestaties van het reclamebureau beneden de maat vonden.
'We zijn bezorgd over de voortgang in het project en de campagnes. De planning wordt tot nu toe niet gehaald, er is onvoldoende geleverd en de bereikte resultaten zijn te beperkt', schreven de provincies aan Initio.
Berenschot onderzocht alleen wat TopDutch heeft opgeleverd aan nieuwe banen en bedrijven en aan bekendheid van het Noorden als vestigingsplek voor buitenlandse ondernemingen. De opdracht aan Initio was om met TopDutch minstens tien grote multinationale bedrijven te werven en tweeduizend banen binnen vijf jaar tijd binnen te halen.