NortH2: Het visitekaartje van Groningen als waterstofregio van Europa

Een windpark op zee
Een windpark op zee © Lex van Lieshout/ANP (bewerkt door RTV Noord)
Het windpark van NortH2 op de Noordzee zal het grootste ter wereld zijn en de waterstoffabriek in de Eemshaven kent in Europa zijn gelijke niet. Een plan dat naadloos past in de ambities van Groningen om dé waterstofregio van Nederland en Europa te worden.
Voor de stap naar een duurzame energiesamenleving zijn de plannen die het consortium NortH2 donderdag presenteerde een flinke stimulans, zegt Jan Jaap Aué, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool en directeur van het energie-instituut Entrance. En meer nog, ook voor de regionale waterstofambities zijn de bouw van het gigawindpark plus waterstoffabriek een ongekende impuls. Goed voor de Groningse waterstofambities dus.

Simpel

'Bekijk het simpel', legt Aué uit. 'Als we serieus een lokale industrie, gebaseerd op gebruik van waterstof willen ontwikkelen, dan moet er aanbod van groene stroom zijn. De plannen helpen enorm om dit realiteit te laten worden. Je hebt nou eenmaal duurzame stroom nodig om duurzame H2 te maken.'
Wat is NortH2?
NortH2 is een plan van Gasunie, Shell en Groningen Seaports. Het consortium wil op de Noordzee windmolens plaatsen die in 2030 drie tot vier gigawatt windstroom produceren. Later moet dat zelfs tien gigawatt worden. Dat zijn 1.000 tot 1.500 windturbines, die genoeg stroom opwekken voor 12,5 miljoen huishoudens. Om te vergelijken: op dit moment staat in het Nederlands deel van de Noordzee minder dan twee gigawatt aan windmolencapaciteit.
Met de groene stroom van het windpark wordt in de Eemshaven in een elektrolysefabriek waterstof gemaakt, die daarmee ook 'groen' is. Die kan via het leidingnetwerk van Gasunie naar industriebedrijven in Europa, die ermee kunnen vergroenen en hun CO2-uitstoot kunnen terugdringen.
Maar er zijn nogal wat hobbels te nemen, benadrukt Aué. Niet voor niets zijn de afspraken tussen Gasunie, Shell en Groningen Seaports niet meer dan een 'intentieovereenkomst'. Of de plannen van de grond komen, hangt voor een groot deel af van subsidies.

Betaalbaar

'Grootschalige waterstofconversie is technologie die nog doorontwikkeld moet worden', aldus Aué. 'Subsidies zijn nodig om de productie van waterstof betaalbaar te maken.' De vooruitzichten daarvoor zijn gunstig, stelt Aué. Want uiteindelijk zal volgens hem groene waterstof, net zoals stroom van wind, zo goedkoop worden dat het zonder subsidies gemaakt kan worden.
'Zolang dat nog niet zo is, moet je er voor zorgen dat de productie van groene waterstof betaalbaar is.' Windparken op zee kunnen nu al gebouwd worden zonder subsidie. Dat zal ook gelden voor het NortH2-windpark op de Noordzee. De subsidies zullen dus vooral voor het waterstofgedeelte van het plan zijn.
Aué ziet de combinatie van wind op zee en waterstofproductie ook als een efficiënte manier om nationaal de CO2-uitstoot terug te dringen. Maar daar zit een ingewikkeld punt, signaleert hij, want de stroom van het NortH2-windpark komt nu volledig ten goede aan de industrie. Terwijl burgers een groot gedeelte van de subsidies ophoesten, hebben zij er in dit plan geen profijt van.

Hard nodig

Energiemarktspecialist en RUG-hoogleraar Machiel Mulder ziet dat ook als een bezwaar. 'De groene stroom van het NortH2-park is bestemd voor de industrie, waar burgers voor zullen betalen via de subsidies die nodig zijn voor het project.'
Mulder wijst er daarnaast op dat er veel groene stroom nodig is voor verduurzaming van huizen en elektrisch rijden. 'Het is niet slim zo veel groene stroom voor de industrie te reserveren', stelt Mulder om die reden. 'Je weet dat kolencentrales sluiten, dan heb je dus alle groene stroom hard nodig.'

Geen wind

Een ander punt dat Mulder noemt, is dat de waterstoffabriek in de Eemshaven maar de helft van de tijd op wind op zee kan draaien. Het waait nou eenmaal niet alle dagen. De rest van de tijd zal de elektrolysefabriek stroom uit andere bronnen moeten halen, zoals (gas)centrales of eventueel zonneparken.   
Productie en gebruik van waterstof is bovendien duur en inefficiënt, vervolgt Mulder. Want het omzetten van stroom naar H2 en weer terug naar stroom of het gebruiken voor verwarmen, gaat telkens gepaard met tientallen procenten verlies aan energie. 'In veel toepassingen kun je beter meteen stroom gebruiken in plaats van deze eerst om te zetten in waterstof.'

Voorop lopen

Voorzitter Robert Dencher van het Nationaal Waterstofplatform prijst Groningen om de waterstofplannen die er worden ontvouwen: 'Wanneer het gaat om de productie en toepassing van groene waterstof zijn de plannen en de investeringsagenda van Groningen het verst gevorderd. De regio loopt vooruit op de rest van Nederland.'
Ook in Rotterdam wordt aan waterstofprojecten gewerkt, maar die zijn volgens Dencher van een heel andere aard. Daar wordt via een tussenstap met afgevangen CO2 waterstof geproduceerd. Dat heet dan blauwe waterstof.
Dencher ziet het Groningse windpark-waterstofplan als een 'grootschalig experiment'. 'Waterstof is echt niet de enige oplossing voor het energievraagstuk, maar om nationale klimaatambities te verwezenlijken en CO2-reductie te bereiken, is het belangrijk dat bedrijven ervaring opdoen met omvangrijke systemen waar nu in Groningen aan wordt gewerkt.'

Bizar grote woorden

Energie-expert Remco de Boer woonde de presentatie donderdag ook bij. Hij plaatst vraagtekens bij de plannen. 'Mijn mond viel af en toe open', zei de De Boer na afloop bij BNR Nieuwsradio. 'En dan niet van positiviteit.'
Dit is vooral politieke pr-praat voor de provincie en het komt Shell ook mooi uit
Remco de Boer - Energie-deskundige
'De woorden waren bizar groot', aldus De Boer. 'Het was alsof de windmolens al draaiden en de waterstof al door de kamer spoot. Maar wat er werd aangekondigd was niet meer dan een haalbaarheidsstudie.'
Waar moet het geld vandaan komen voor NortH2, vraagt De Boer zich af. 'Want groene waterstof maken is heel erg duur. Daar is helemaal geen antwoord op. En het is een project van tientallen miljarden. Dit is vooral politieke pr-praat voor de provincie en het komt Shell ook mooi uit.'

Goede uitgangspositie

Niettemin ziet hoogleraar Mulder Groningen voor de troepen uit lopen. De provincie heeft een goede uitgangspositie om het waterstofknooppunt van Europa te worden, meent hij: 'Het gasnetwerk kan worden benut voor transport van waterstof en opslag kan in de zoutcavernes.'
Waterstof zal ook zeker belangrijker worden, zegt Mulder. Maar laten we wel met beide benen op de grond blijven, vindt hij ook. 'We staan met het idee van de waterstofeconomie nog op nul. Waterstof wordt nu alleen nog maar gebruikt in de industrie. Al rijden auto's er al op en zijn er waterstof-cv-ketels, vrijwel al die toepassingen zitten nog echt in een beginstadium.'

Groningen als waterstofhub, welke plannen en projecten zijn er?

Negentien bedrijven en de provincies Groningen en Drenthe hebben samen een investeringsagenda voor een waterstofeconomie gemaakt. De bedrijven willen tot 2030 samen 2,8 miljard euro investeren. Daarvoor vraagt de regio een bijdrage van 600 miljoen euro van het Rijk. Een greep uit de H2-projecten in die regio:
- NortH2: 10 gigawatt windpark op de NoordZee, waterstoffabriek in de Eemshaven
- Nouryon werkt met Gasunie aan Dwejels, een waterstoffabriek in Delfzijl
- Hystock (Zuidwending): Gasunie produceert er met zonnestroom groene waterstof
- Hydroports: Groningen Seaports werkt met havens Amsterdam en Den Helder aan waterstofinfrastructuur van leidingen en vulstations
- Experiment door Arriva met waterstoftrein
- Veeg- en vuilniswagens in gemeente Groningen rijden op waterstof
- Twintig ov-bussen gaan in Groningen en Drenthe op waterstof rijden
- Energie voor nieuwe woonwijk in Hoogeveen komt van waterstof