'Een donker scenario bedreigt onze economie'

De haven van Delfzijl
De haven van Delfzijl © Koos de Wit
Econoom en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) Robert Inklaar voorspelde dat de economische gevolgen van de coronacrisis wel mee zouden vallen. Maar dat was twee weken geleden en toen zag de wereld er nog heel anders uit. Nu zegt hij: 'Een economische meltdown kan ik niet uitsluiten.'
Net als zoveel anderen werkt macro-econoom Robert Inklaar momenteel thuis. Dat betekent dat af en toe het gesprek wordt onderbroken door kleintjes die om een broodje bedelen of vragen waar de legoblokjes liggen. Het is wennen en niet altijd even makkelijk om de gezinszaken te combineren met 'serieuze' werkkwesties, zoals de kelderende economie, waar Inklaar wel een mening over wil geven.
RUG-hoogleraar economie Robert Inklaar
'Ik was wat optimistisch', blikt de wetenschapper licht beschaamd terug op zijn uitspraken. 'Ik zei dat een economische recessie, zoals na de kredietcrisis, niet aan de orde was. Maar we zagen dat de bedrijvigheid in China weer wat begon te draaien.' 
'Op basis daarvan dachten we: als dat het patroon is, dan is de schade te overzien. Maar het was misplaatst. We moeten nu vaststellen dat het helemaal niet goed loopt. De samenleving en de manier waarop we in ons bestaan voorzien ligt volledig stil.'
De kans dat we in een recessie terechtkomen is volgens Inklaar nu levensgroot. De vraag is meer hoe diep het dal gaat worden en hoe lang bedrijven erover zullen doen om weer op te krabbelen.
Stel we maken drie scenario's; een optimistisch en een zwart scenario en eentje ertussenin. Welke wordt het?
'Het is zo ontzettend moeilijk om er als econoom wat van te zeggen. Wat er gebeurt valt buiten het economische. Veel hangt af van hoe lang het virus huis zal houden. De economie gaat nu voor de helft op slot. Maar dat betekent niet dat activiteiten nooit meer kunnen, nee ze kunnen nú even niet. Zodra maatregelen worden teruggedraaid komen activiteiten weer op gang.'
'Ondertussen gaan bedrijven failliet en komen mensen op straat te staan. Hoe langer de situatie van nu duurt hoe negatiever de balans voor de economie wordt.'
Houdt u rekening met een zwart scenario van een totale meltdown van de economie met grote aantallen bedrijven die failliet gaan en massaontslagen?
'Ik durf het niet uit te sluiten. In de VS circuleren nu voorspellingen van een werkloosheidspercentage van dertig procent. De situatie van nu doet me denken aan de periode direct na het uitbreken van de kredietcrisis in 2008. Ook toen probeerde ik het nieuws en de uitleg van iedereen erover te volgen, maar niemand wist precies hoe je die ongekende situatie moest duiden.'
'Zo is het nu ook. Een halve economie op slot zetten is nog nooit gebeurd. Maar ik wil ook geen paniek zaaien en het einde der tijden aankondigen. Er zijn teveel onzekerheden om goed te kunnen voorspellen waar dit eindigt.'

Maar dit is toch nu al vele malen ernstiger dan 2008, toen bedrijven gewoon doordraaiden en winkels open bleven?

'Zeker. Maar ook toen was het nauwelijks mogelijk om in scenario's te denken. Receptenboeken ter bestrijding van een crisis die je niet eerder hebt beleefd bestaan niet. Wel kunnen we zeggen dat in 2008 erger is voorkomen door ingrijpen van overheden en centrale banken. Dat is ook nu het beleid.'

Laten we ervan uitgaan dat op enig moment deze ellende op een eindpunt komt. Hoe lang zal het duren voordat de economie weer opkrabbelt?

'We missen goed vergelijkingsmateriaal. We kunnen de situatie van nu vergelijken met die van na de Spaanse griep in 1919. Economieën krompen toen met zo'n zes procent. Maar de wereld zag er toen heel anders uit, het was na een wereldoorlog.'
'In 1957 beleefden we de Aziatische griep, maar die was lang niet zo ontwrichtend als het coronavirus nu. Alle vergelijkingen gaan mank. Economen moeten even pas op de plaats maken. Zolang het aantal besmettingen niet daalt, kunnen we even niet verder.'
Ziet u dit als een ramp, waarna een opbouw kan beginnen, wat ook goed is voor de economie?
'Bij een ramp denk ik toch vooral aan dingen die kapot gaan. De watersnoodramp leidde tot investeringen, omdat dijken werden aangelegd en huizen herbouwd. Wat er nu stuk gaat dat zijn bedrijven. We moeten dus hopen dat het aantal bedrijven dat failliet gaat beperkt blijft. Zodra het virus is bedwongen kunnen de ondernemingen die zijn gebleven hun investeringsplannen uit de kast trekken. Zo ziet mijn optimistisch scenario eruit.'

De economie van het Noorden is minder robuust dan die andere delen van het land. Hoe zal de crisis uitpakken voor deze regio?

'Bedrijven worden overal even hard geraakt. Het pakt voor een restaurant in Amsterdam net zo uit als voor een restaurant in Groningen. Wel is het zo dat de economie in de Randstad goed draait, omdat daar veel mensen bij elkaar zijn. Dat werkt nu eerder tegen de Randstad. Om in stereotypen te spreken: een boer in het Noorden kan nog prima zijn werk blijven doen, terwijl de marketeer in de volle Randstad het een stuk lastiger heeft.'
Wat moeten de noordelijke overheden doen?
'Het lijkt me redelijk dat die ook in actie komen. Ze hebben zicht op wat de specifieke problemen en barrières hier zijn. Dat pleit voor regionaal crisisbeleid.'