'Zelfs in oorlogstijd is er gepromoveerd aan de RUG'

De aula in het Academiegebouw waar veel promoties plaatsvinden
De aula in het Academiegebouw waar veel promoties plaatsvinden © ANP
Alle promoties van promovendi van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zijn sinds de coronamaatregelen afgelast, maar vanaf nu is er een alternatief: digitaal promoveren.
Alleen de promovendus zelf, de voorzitter van de promotiecommissie en de pedel (een functionaris van de universiteit) zullen in de zaal op de universiteit aanwezig zijn.

Geen corona door corona

Via een videoverbinding nemen de rest van de promotiecommissie -cynisch genoeg ook wel corona geheten- en de (co-)promotoren deel aan de promotie. Familie, vrienden, paranimfen en andere geïnteresseerden kunnen het geheel volgen via een livestream.

Geen verplichting

'Natuurlijk overleggen alle landelijke universiteiten met elkaar. Twente en Leiden waren mooie voorbeelden van universiteiten die promoties al online deden', licht RUG-woordvoerder Jorien Bakker de keuze toe.
'Gelukkig hebben wij goede audio- en videofaciliteiten. Dus vanaf nu gaan wij dat ook doen', vervolgt ze.
Overigens is een promovendus niet verplicht het op deze manier te doen, zegt Bakker: 'We leggen ze de keuze voor. Als ze het niet willen, dan kunnen ze de ceremonie doen zodra de coronacrisis voorbij is. Als ze het wel willen, dan doen we het op deze manier.'
Bert Kamstra was als pedel van de RUG veertig jaar lang verantwoordelijk voor alle promoties (Foto:Eva Hulscher/RTV Noord)
Bij het uitstellen van promoties kan er voor de PhD-studenten eventuele vertraging ontstaan, maar die hoeven zich geen grote zorgen te maken: 'Daar gaan we natuurlijk coulant mee om in deze tijd', aldus de woordvoerder.

Elf digitale promoties

Van 16 maart tot en met 9 april zijn 42 promoties afgeblazen door de coronacrisis. Hoeveel daarvan 'digitaal' worden ingehaald, is nog niet duidelijk. De eerste digitale promoties gaan in de derde week van april van start. Tot nu toe staan elf promoties op het programma.
We leggen ze de keuze voor, promovendi kunnen de ceremonie ook doen zodra de coronacrisis voorbij is
Jorien Bakker - woordvoerder RUG
Bakker geeft aan hoe bijzonder het is dat er straks digitaal gepromoveerd kan worden. Er moet dan een balans worden gevonden tussen de huidige omstandigheden en de tradities die bij zo'n ceremonie horen.

Oorlog, pest en Groninger Ziekte

Bakker: 'Zelfs in oorlogstijd is gewoon gepromoveerd aan de RUG en waren we grotendeels open. Alleen aan het eind van de oorlog is de universiteit heel even dicht geweest. In 1826 is de RUG tijdelijk dicht geweest door de uitbraak van de Groninger Ziekte (met duizenden doden tot gevolg, red.)'.
De promotie van Margrita Freije in 1933 vond plaats in de Senaatskamer (Foto:RUG)
Voor de rest hebben enkele pestuitbraken nog tot een aantal gedwongen tijdelijke sluitingen geleid. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het niet meer voorgekomen dat de RUG dicht is geweest.

Bachelor en master

Niet elke student heeft de mogelijkheid om digitaal ceremonies te ondergaan. 'Voor de studenten die hun bachelor en master hebben gehaald, is alles uitgesteld. Alle buluitreikingen kunnen tot 1 juni niet doorgaan. We vinden dit uitermate vervelend en zoeken de komende tijd naar passende oplossingen', zegt Bakker.

Bachelor en masters aan de Hanzehogeschool

De diplomeringen van de hbo-studenten aan de Hanzehogeschool vinden over het algemeen pas in juli plaats, gemiddeld gaat het om 4.800 diplomeringen. De onderwijsinstelling gaat in de nabije toekomst bekijken op welke manier dat wordt ingericht. Dat zal allemaal afhangen van hoe de coronacrisis zich op dat moment heeft ontwikkeld.
Ook door de oraties voor professoren (een openbare redevoering waarmee een nieuw benoemde hoogleraar zijn of haar ambt officieel aanvaardt) heeft de RUG voorlopig een streep gezet. 'Ook die gaan we niet digitaal doen, dus die moeten allemaal nog worden ingehaald', stelt RUG-woordvoerder Bakker.
De promotie van Jan Kunst in 1917, links op het bordes met zijn vrouw en twee paranimfen (Foto:RUG)
Eerder besloot de RUG al om alle colleges en tentamens tot en met 31 augustus op te schorten. Studenten kunnen uitsluitend online nog colleges volgen.

Promoveren aan de RUG, hoe gaat dat normaal gesproken?

De promotie wordt normaal gesproken gehouden in de aula van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Bij een promotie kan de promovendus de academische titel doctor (dr.) behalen door een zelf geschreven proefschrift te verdedigen. Daarbij moet de promovendus antwoord geven op vragen van de corona, ook wel promotiecommissie of oppositie genoemd.
Die bestaat uit hoogleraren/professoren en andere deskundigen uit gerelateerde vakgebieden. Na de verdediging trekt de corona zich terug in een afgesloten ruimte en beslist zij over het lot van de promovendus. Bij de beoordeling weegt de kwaliteit van het proefschrift zelf veel zwaarder dan de kwaliteit van de verdediging, die toch meer een symbolische waarde heeft.
De promotie wordt geopend door de pedel. Hij/zij leidt de promovendus en de paranimfen (twee personen die de promovendus bijstaan) naar binnen. Het publiek, dat bestaat uit familie, vrienden en andere geïnteresseerden, zit dan al in de aula. Ook de corona en de promotoren, die de promovendus bij het maken van het proefschrift begeleiden, zitten klaar.
Dan begint de verdediging, die precies drie kwartier mag duren. Ook al is de promovendus bezig met een antwoord, de pedel roept op dat moment de Latijnse uitdrukking 'Hora finita!' (het is tijd) om er een einde aan te maken. Daarbij stampt de pedel met een staf op de grond. Typisch Gronings, want op alle andere universiteiten wordt 'Hora est!' geroepen. In Groningen doen ze dat vanaf het begin van de twintigste eeuw net een beetje anders, omdat de toenmalig Groningse hoogleraar Latijn Pieter-Jan Enk 'hora finita' correcter Latijn vond dan 'hora est'.
Dat is het moment dat de corona zich met de promotoren terugtrekt. De promovendus en paranimfen doen hetzelfde, maar dan in een andere ruimte. Na het beraad keert iedereen onder begeleiding van de pedel weer terug in de aula, waarna het doctoraat wordt verleend aan de promovendus, die vervolgens het diploma (bul) krijgt uitgereikt, begeleid door een dankwoord en felicitaties van de promotor.
Daarna volgt meestal een borrel en is het vaak zo dat de kersverse doctor de corona en de directe familie en vrienden mee uit eten neemt.
Er vinden jaarlijks zo'n 500 promoties plaats in Groningen. Honderd jaar geleden waren dat maximaal enkele tientallen per jaar. Toen bestond de academische gemeenschap (staf en studenten) uit 500 mensen. Nu is de gemeenschap gegroeid naar 40.000 personen.

Lees ook: