Groningse economie krijgt 'ongekende klap', maar 'grootste klap komt nog'

In deze Vroag&Antwoord sprak Loek Mulder erover met Jouke van Dijk, hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse op de RUG en Joyce Walstra, voorzitter van MKB Noord.

Bekijk hier de hele stream (in twee delen deze keer) of lees de uitwerking hieronder. Daarin is het grootste gedeelte van het gesprek meegenomen.

Joyce Walstra (MKB Noord): 'Ja, als we op deze manier doorgaan verwacht ik dat onze economie enorme klappen krijgt. Het belang om nu snel, daar waar het kan, de bedrijvigheid weer op gang te brengen is groot. Hoe langer de economie dicht blijft, hoe erger het wordt.'

RUG-hoogleraar Van Dijk ziet de voorspellingen, bijvoorbeeld die van het IMF en schrikt: 'Dit is een ongekende klap die we krijgen. En het is ook heel ongelijk verdeeld. Er zijn een aantal sectoren waar het wat groeit, maar bij andere sectoren is de klap echt heel, heel erg.'

Vanuit de Noordelijke ondernemers krijgt Walstra (MKB Noord) veel slechte geluiden uit de horeca, recreatie en sport. 'Daar vallen de meeste faillissementen ook en er zit daar ook veel seizoenswerk bij. Die moeten het juist van dit seizoen hebben.'

Door het seizoenswerk vallen ondernemers ook buiten de boot bij de NOW-regeling (tegemoetkoming in de loonkosten) zegt Walstra. 'Daar werd januari als standaard genomen, maar die is dan niet representatief.'

Maar de festivalbranche, daar vallen volgens MKB Noord de grootste klappen. 'En als ik heel eerlijk ben dan zal die branche bij de herstart van de economie een van de moeilijkste sectoren zal zijn om aan de gang te krijgen', zegt Walstra.

Ze legt uit: 'Ik zie niet in hoe je met anderhalve meter een mooie festival in het Noorderplantsoen kunt houden. En meedansen met een band met een mondkapje op is ook niet heel gezellig. En hoe drink je dan een biertje? Een festival gaat over sfeer en samenzijn en dat lijkt me heel lastig.'

'Ja, want als je kijkt naar de cijfers van het CBS zie je dat één op de vijf bedrijven in de gevarenzone zit', vertelt Walstra. 'Veel bedrijven houden het nog wel even vol met de tijdelijke maatregelen, maar die grote klap komt nog.'

Jouke van Dijk is het eens: 'Het gaat om de lange termijn. Zoals bij de festivalbranche en de restaurants en die anderhalve meter. Je krijgt dan geen rendabel bedrijfsmodel. En hoe gaat het met de industrie en de export? Dan wordt het nog veel erger, ook in andere sectoren.'

'Daar tref je het wel mee', denkt Van Dijk. 'Behalve de regio Delfzijl, die is veel meer afhankelijk van de industrie. Maar de regio Groningen-Assen is een grote dienstsector. En in de zorg is het zelfs gewoon druk. Het onderwijs heeft het wel lastig, maar dat draait wel door en daar worden de salarissen betaald. Mensen kopen ook wel dingen, als ze de kans maar krijgen.'

Walstra: 'Cijfers van de Rabobank laten zien dat 84% van de banen wel in de anderhalvemetereconomie passen. Daar hebben wij een fors aandeel in met belangrijke sectoren hier zoals de landbouw, de industrie en de bouw.'

'De andere 16% van de banen zijn veel moeilijker: zorg, horeca, festival, recreatie. Daar hebben we in Noord-Nederland ook een fors aandeel van. Dus op basis van die cijfers staat toch een vijfde van de banen in het Noorden onder druk.'

Van Dijk vult wel aan: 'Het maakt daarbij wel uit wat we er op kunnen vinden. Zoals een kapper bijvoorbeeld. Ik kan me niet voorstellen dat we drie jaar lang niet naar de kapper gaan.'

Walstra zegt dat het opstellen van protocollen die voldoen aan de richtlijnen van het RIVM essentieel is.

'Voor 35 branches zijn die nu ook in de maak. Voor vijf branches, waaronder de kappers, zijn die zelfs ook al ingediend bij het ministerie van Economische Zaken. Maar ik weet heel zeker dat je zonder een goed protocol ook niet opengaat. Het kan, maar niet zonder die voorwaarden.'

Van Dijk vindt het lastig om er iets over te zeggen en zegt dat er veel factoren een rol spelen: 'Komt er een vaccin of blijven we op een anderhalvemetereconomie en hoe lang gaat die duren? Als je geen anderhalve meter afstand hoeft te houden, dan wordt het voor veel sectoren alweer een stuk makkelijker.'

'Voor een heel snel economisch herstel zijn de klappen te groot', zegt Walstra van MKB Noord. 'Het snelste zou volgend jaar kunnen zijn, als er dan al een vaccin is. Economie is ook vertrouwen, dus dan zul je ook een verandering in gedrag zien mogelijk.'

'Maar in het slechtste geval, zoals een studie van Harvard ook zegt, speelt dit virus ons nog wel twee jaar parten. Dat is echt mijn worstcasescenario, maar betekent ook dat we heel ver weg zitten van herstel.'

Met die stelling is Van Dijk het eens: 'Er ontstaan ook nieuwe dingen. Er moet een omschakeling komen dan en dat doet best even heel erg au. Maar we staan er economisch heel goed voor.'

'Als we gericht investeren en de grootste schade beperken door inkomenssteun te geven en mensen ook de kans te geven wat nieuws te bedenken, dan komen we er ook wel weer uit. Het kan wel en het zal zich herstellen.'

Van Dijk: 'Ik denk het wel. Heel veel mensen zijn nu gewend om digitaal te vergaderen bijvoorbeeld, misschien gaan we ook wel minder reizen straks. Het zal wel wat anders worden, meer richting een circulaire economie, wat minder ver vliegen en op vakantie enzo, maar voor een deel komt het ook weer terug.'

'Bij de betekenisvolle economie heb ik ook veel hoop op de nieuwe generatie ondernemers die er nu aankomt', zegt Walstra.

'De mensen die nu afstuderen willen veel ondernemen en hebben een andere overtuiging van goed ondernemerschap: geen aandeelhouderswaarde, maar veel meer maatschappelijk waarde, sociaal ondernemen, betekenisvol ondernemen. Zij lopen een jaar of vijf of zes op ons voor. Betekenisvol, lokaal, duurzaam. Laten we vooral ook luisteren naar die nieuwe generatie.'