Scheepsbouw in coronatijd: 'Het is spannend, ik kan niet anders zeggen'

De Heike Lehmann in aanbouw bij Royal Bodewes in Foxhol
De Heike Lehmann in aanbouw bij Royal Bodewes in Foxhol © Loek Mulder/RTV Noord
Natuurlijk zit de coronacrisis ook de scheepsbouwers op de scheepswerven in het Noorden dwars. Maar het bouwen van schepen gaat voorlopig door. Nog wel.
Bij Thecla Bodewes Shipyards in Stroobos wordt gewerkt aan een serie van vijf duwboten, Niestern Sander in Delfzijl bouwt een schip voor moederbedrijf Wagenborg en voor Geoplus wordt een onderzoeksschip afgebouwd. Pattje Shipyards in Waterhuizen werkt aan een inspectievaartuig en een kilometer of vijf verderop in Foxhol ligt bij Royal Bodewes de romp van de Heike Lehmann in aanbouw op de werfkade.
Het is op dit moment eerder de hoeveelheid werk dan het gebrek aan werk dat druk zet op de werven in het Noorden. Want hoe organiseer je de bouw van een schip wanneer lassers, fitters en spuiters op anderhalve meter afstand van elkaar moeten blijven en wanneer bestellingen van essentiële onderdelen vanuit Italië of China niet arriveren.

Onder druk

De voornaamste zorg van productieleider Jules Blokhuis van Niestern Sander is momenteel: hoe realiseert de werf de geplande productie met de RIVM-regels als leidraad. 'We zijn vooral bezig alles draaiende te houden', legt Blokhuis uit. 'Alle maatregelen zetten de planning onder druk. Ze zetten een rem op de nieuwbouw en reparatiewerkzaamheden hebben we moeten afschalen.'
De RIVM-hygiëneregels zijn bij Niestern Sander vanaf het eerste begin van de coronacrisis, rond 10 maart, 'heel strikt' ingevoerd. In de kantine zijn de stoelen ver genoeg van elkaar geplaatst en de pauzes worden gedaan in shifts. Dat is nog prima te doen, vertelt Blokhuis, net als geregeld handen wassen. Maar op de werf zelf is het stukken gecompliceerder.
We zijn vooral bezig alles draaiende te houden, de maatregelen zetten de planning onder druk
Jules Blokhuis – Niestern Sander
'We zoeken voortdurend naar nieuwe wegen om het midden te vinden tussen coronaveilig werken en productie draaien', zegt Blokhuis. De werf loopt daarmee tegen de beperkingen van de ruimte op.
'We kunnen niet meer een grote groep mensen tegelijk aan het werk zetten. Met die beperking van anderhalve meter kun je veel minder mensen kwijt op een object. Zeker bij het werken in de schepen is het lastig.'

Tickets

Dagelijks is er ruimteoverleg bij Niestern Sander, waar met tickets wordt gewerkt om te voorkomen dat medewerkers te dicht bij elkaar in de buurt werken. Geen ticket? Dan kom je de ruimte niet in. Er is een extern deskundige aangetrokken om toezicht te houden op de procedures.
De productie wordt verder gehinderd doordat onderdelen niet of veel later geleverd worden. Zo is het wachten op een LNG-tank uit China die ingebouwd wordt in de Münsterland, de veerboot waarmee rederij AG Ems naar het Duitse waddeneiland Borkum vaart.
Niestern Sander bouwt het schip om voor LNG-aandrijving. Blokhuis: 'De tank is een cruciaal onderdeel van de hele verbouwing. Het kan nog weken duren tot het onderdeel er is. Het maakt het hele project onzeker.'
Zelfde verhaal met allerlei restcomponenten die van elders moeten komen of een separator die in Noord-Italië wordt gefabriceerd. Soms is er nog wel een mouw aan te passen, door naderhand via een gat in de huid het onderdeel te plaatsen, maar dat is omslachtig en duur. En soms gaat dat gewoon niet, zoals bij de LNG-tank. 'Die leg je er niet zomaar van buitenaf in', aldus Blokhuis.

Lastig opereren

Het is vooral heel lastig opereren, zegt manager Gerhard Drenth van Royal Bodewes. 'Goederen die uit Duitsland komen, zijn vertraagd', vertelt hij. 'De Zweedse leverancier van een schroef kon geen mensen invliegen voor de installatie daarvan en onderdelen uit Noord-Italië voor de machinekamer arriveren niet. Onze mensen zoeken uit alle macht naar waar nog spullen te halen zijn.'
Drenth verwacht ook vertraging bij de levering van hoofdmotoren uit China en bij systemen voor behandeling van ballastwater uit Azië.

Personeel

Ook wat betreft het personeel is het zoeken naar oplossingen, schetst Drenth. De werf zet een aantal oudere werknemers minder in om besmettingsrisico voor hen te beperken. En van de 150 mensen die Royal Bodewes aan het werk heeft, is een aantal naar huis gegaan in Oost-Europa. Dat leidt tot personeelskrapte op sommige plekken. En nieuwe mensen zijn momenteel niet zomaar gevonden.
Meer werven hebben er mee te maken. Op de noordelijke werven werkten een paar honderd medewerkers uit met name Roemenië, Polen en Bulgarije. Bij Niestern Sander is een deel van hen snel na de eerste coronaperikelen naar huis vertrokken. Zij kunnen of willen nu niet terugkeren om op de werf aan de slag te gaan.
Eigenaar Bauke Adema van Pattje Shipyards heeft circa zestig man personeel uit het oosten van Europa aan het werk, Roemenen hoofdzakelijk. Zonder cynisch te willen zijn of zijn personeel tekort te willen doen, zegt Adema dat het hem goed uitkwam dat de Roemenen niet voor twee tot drie weken huiswaarts trokken met Pasen, zoals gebruikelijk.
Adema: 'Met de auto kon niet, vliegen was ook vrijwel onmogelijk. En zouden ze er toch naar toe reizen, dan zouden ze er twee weken lang in een leegstaand gebouw in quarantaine moeten.' Adema kon dus met de bouw van een supportvessel voor een rederij uit IJmuiden nog 'vol aan de bak'.

Ongemak

Niettemin lopen ze ook bij Pattje tegen steeds meer kwesties op, zegt Adema. Zo zijn de staalprijzen met een procent of acht opgelopen doordat vraag en aanbod uit evenwicht zijn. Ook ontstaan problemen doordat lasdraad voor een veelgebruikt type lasstraat niet geleverd wordt vanuit Italië.
Wanneer Adema de blik wat verder vooruit richt, voelt hij ongemak. Want klanten waar Pattje opdrachten had uitstaan of in voorbereiding had, hebben die projecten on hold gezet.
Klanten nemen een time-out, reders maken pas op de plaats en wachten af welk effect de situatie van nu heeft
Hans Veraart – TB Shipyards
Dat is ook wat werfdirecteur Hans Veraart van Thecla Bodewes Shipyards in Stroobos ervaart. 'Nu is er nog genoeg werk', zegt hij. 'We zijn druk met de bouw van vijf duwboten en er zit ook nog wat in het vat. Maar zo'n zestig tot zeventig procent van alle leads is stilgevallen.'
Dus zijn er zorgen, aldus Veraart: 'Het is spannend, ik kan niet anders zeggen. Klanten nemen een time-out, reders maken pas op de plaats en wachten af welk effect de situatie van nu heeft. Ze signaleren dat er minder wordt vervoerd. Daardoor zal de vraag naar schepen afnemen'.
Veraart zou graag zien dat de overheid aanbestedingen wat naar voren haalt. Het zou het dreigende verlies aan commerciële opdrachten - deels - kunnen compenseren. Het is een idee dat ook is aangedragen door brancheorganisatie Netherlands Maritime Technology (NMT) in haar vijf-puntenplan ter ondersteuning van de nationale scheepsbouwsector.

Hoop

Voor de nabije toekomst putten de werven hoop uit de offertes die uitstonden en projecten waar besprekingen over werden gevoerd.
Van de werven die Schuttevaer spreekt lijkt Royal Bodewes nog het minst geraakt door de omstandigheden. De orderportefeuille is tot 2023 gevuld, verklaart Gerhard Drenth van Royal Bodewes: 'We zitten samen met buurbedrijf Ferus Smit in een gelukkige positie. Het lukt het ons al jaren de orderportefeuille goed te vullen, ondanks een fragiele markt.'
We hadden veel opdrachten voor offertes uitstaan, ik kan me niet voorstellen dat na de crisis niks meer doorgaat
Bauke Adema – Pattje Shipyards
Het komende jaar zal ook Niestern Sander voldoende werk hebben, voorziet productiemanager Jules Blokhuis. 'Vanuit het vooruitzicht waar ik mee werk, maak ik me geen zorgen over werkaanbod. Er zit nog van alles aan te komen. Er speelt een aantal projecten dat bijna rond is.'
Directeur Adema van Pattje is voor de langere termijn eveneens tamelijk positief gestemd. 'Ik ben geen econoom, maar twee maanden geleden hadden we nog zo veel opdrachten voor offertes uitstaan, ik kan me niet voorstellen dat na de crisis daarvan niks meer doorgaat. Ik ga er een beetje vanuit dat we in juni vol gas geven. We bereiden ons voor door veel aan onderhoud en reparaties te doen.'