Deze dag: hier worden al eeuwenlang de beslissingen genomen

De vergaderzaal van het provinciehuis in Stad
De vergaderzaal van het provinciehuis in Stad © Mario Miskovic/RTV Noord
Begin 16de eeuw was het nog een roemrucht instituut, gekend in Europa. Praedinius was er rector, Wessel Gansfort en Rudolf Agricola werden er opgeleid. Maar een eeuw later stond het gebouw leeg. De Sint Maartensschool (ook wel Sint Meertensschool) kon worden omgebouwd tot nieuw provinciehuis. Zo werd besloten op deze dag, 20 juni 1601.
Weinig politieke besluiten hebben zo’n spanwijdte. Tot op de dag van vandaag vergadert in de schitterende ruimte het provincieparlement. En dat sinds de eerste bijeenkomst in 1602. Bij de verbouwing van de zaal is dankbaar gebruik gemaakt van tienduizend stenen, afkomstig uit het Selwerder klooster en dat van Thesinge. Sinds 1594, het jaar waarop de stad door de Staatse legers werd veroverd, was de Katholieke eredienst verboden. Bezittingen van kloosters werden verbeurd verklaard.
De provincie Groningen werd daarna een volwaardig lid van de Unie van Utrecht. Daartoe werd besloten door de andere zes provinciën. De stemuitslag daarover was vijf tegen één: Friesland ziet weinig heil in een grote Groningse buurprovincie.
Stad en Ommelanden worden tot één gewest samengevoegd en dat ging met nogal wat rumoer. ‘Klein Friesland’ noemen de Ommelanden zich in de begintijd, om zich af te zetten tegen Stad. Ze vormen de helft van het gewest Groningen, kunnen belasting heffen en krijgen een deel van de in beslag genomen kloosterbezittingen.
Daar staat tegenover dat de stad het ‘stapelrecht’ houdt: Ommelander graan moet eerst worden aangeboden op de markt van de stad Groningen, en in de Ommelanden mag bier alleen voor eigen gebruik worden gebrouwen. Het verzekert de stad er van, het economisch machtscentrum te blijven.
In de politieke arena aan het Martinikerkhof, de oude Sint Maartensschool, is er officieel allang geen tegenstelling tussen Stad en Ommeland meer. Maar juist bij grote projecten blijken oude scheidslijnen nog steeds door de vergaderzaal te lopen. De regiotram, waarvan de eerste lijn naar de stad zou lopen, ging ten onder aan stadse politieke tegenstellingen. Ook de aloude tegenstelling Stad versus Ommelanden speelde daarbij een rol.
In 1998 is er uitgebreid gegraven ten oosten van de Singelstraat, ter hoogte van een poortje tussen Statenzaal en het oude gebouw van het Rijksarchief. Er bleek een grote beerput te hebben gestaan, gebruikt door de Sint Maartensschool.
De mooiste gevonden voorwerpen waren typisch schools: van runderhoorn gemaakte inktpotjes, een vrijwel gave baret. Vondsten gedaan op de plek die sinds deze dag, 20 juni 1601, is geworden tot het centrum van provinciepolitiek Groningen.