Deze dag: de eerste tbs'ers komen naar Groningen
Een groepje van vijf ‘terbeschikkinggestelden’ wordt naar Groningen gestuurd, omdat de oude gevangenis aan de Hereweg is aangewezen als ‘noodasyl voor psychopaten’. Het gebeurt op deze dag in de geschiedenis, 27 juni 1952.
De vijf worden opgesloten in de zuidvleugel. Steeds meer criminelen worden in die tijd naar Groningen gestuurd in het kader van de zogenaamde ‘Ter Beschikkingstelling van de Regering’-maatregel (TBR). Daarbij moet een rechter ervan overtuigd zijn, dat een verdachte ten tijde van het plegen van een delict lijdende was aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens.
Prof. W. Goudsmit is de eerste geneesheer-directeur in Groningen: 'Ik was psychiater in opleiding. Mijn baas zei, de psychiater in de Van Mesdag heeft een mes tussen de ribben gekregen en is met geen zeven paarden terug te krijgen. Jij moet er heen. Van de ene op de andere dag zat ik er.'
Later bekent Goudsmit over die begintijd ruiterlijk: 'Ik had er geen bal verstand van', in een aflevering van het televisieprogramma Andere Tijden. ‘Gewone’ gevangenen en criminele psychopaten zitten in Groningen kriskras door elkaar.
Pas in 1958 wordt de bestemming van de gevangenis die van ‘psychisch gestoorde gedetineerden’. Andere criminelen worden overgebracht naar de gevangenis in Leeuwarden. Er komt een nieuwe naam: de gevangenis heet voortaan S. Van Mesdagkliniek, genoemd naar de Groninger arts (1869-1941) die zich inzette voor beter opgeleid gevangenispersoneel.
In die begintijd gaat het behandelen stroef. Gedetineerden voelen zich ‘dubbel’ gepakt. Een oud-gedetineerde die van 1962 tot 1978 doorbracht in de Van Mesdag omdat hij een kind van acht jaar had vermoord, verwoordde het zo: 'Ik wilde geen behandeling, want je bent of ziek en ze proberen je te genezen…. Of je hebt straf verdiend en ze zetten je vast. Maar je kreeg allebei. Niet eerlijk.'
Het was dat gevoel van machteloosheid bij veel gedetineerden, die beginjaren zestig tot meerdere opstanden in de Van Mesdag leidde. In ‘de Telegraaf’ krijgt de kliniek de bijnaam ‘Hel van het Noorden.’
Mondjesmaat komt er beter opgeleid personeel, het aantal psychiaters neemt toe. Al bleef het oude gevangenisregime van opsluiten en verplicht dragen van de gevangeniskledij, nog lange tijd nog bestaan.
Meerdere verbouwingen hebben de capaciteit van de kliniek inmiddels vergroot. Er komen arbeidstherapie zalen, gebouwen voor directie en administratie, een sportzaal, een recreatiezaal, ruimtes voor creatieve therapie en onderwijs en een bibliotheek. In 1976 is de hoofdpoort van het oude gebouw aan de Hereweg gesloten. Er komt een nieuwe ingang aan de Engelse Kamp.
De ‘R’ van TBR is verdwenen. Het verschil met de huidige tbs-maatregel is dat de behandeling alleen opgelegd kan worden als het gaat om een delict waar tenminste vier jaar gevangenisstraf op staat.
De Groningse kliniek is een van dertien Forensisch Psychiatrische Centra (FPC's) waar mensen met een tbs-maatregel behandeld worden. Dat zijn er momenteel meer dan 250.
Dat begon op deze dag in de geschiedenis toen een handvol criminelen met een geestelijke stoornis eigenlijk plompverloren tussen de andere gevangenen werden geplaatst. Het was 27 juni 1952.