Column: Canon

Willem van Reijendam
Willem van Reijendam © RTV Noord
‘Hoefden we niet te leren.’ ‘Staat in de kleine lettertjes.’ Generaties geschiedenisleraren hebben hun beroepsijver zien stranden op deze gemakzuchtige kutsmoes van hun aartsluie leerlingen. Vanaf heden kunnen die de Groningse gasbel ook vergeten. Dat krijg je ervan, met zo’n Canon.
Die Canon van Nederland werd in 2006 ingevoerd (maar dat hoeven we niet te leren, want dat staat in de kleine lettertjes) om de scholieren een mooi geschaafd en afgelakt pakketje kennis aan te bieden, opdat er althans iets aan gemeenschappelijke kennis in die koppies blijft hangen. Dus als het over Floris de Vijfde of Vadertje Drees gaat, kan niemand zeggen dat hij er niks van weet, althans ooit geweten heeft. Als je met een willekeurige passant een praatje maakt op straat over bijvoorbeeld Anton de Kom of Eise Eisinga, dan heb je meteen common ground te pakken. Dat is beter dan steeds maar die corona- en weerpraatjes.
Het was dus een sympathieke gedachte om zo’n soort basispakket samen te stellen bij wijze van absoluut minimum aan algemene ontwikkeling. Alleen blijkt dit minimum nu te zijn ontaard in een maximum. Alles wat over de rand valt, komt terecht in de kleine lettertjes en verdwijnt vervolgens in het niets. Wie weet bijvoorbeeld nog wie Tweede van der Helst is? Karel de Vijfde? Nooit van gehoord.
We hadden het kunnen weten toen er zo nodig een prachtig rond getal van 50 ‘vensters’ (vroeger zei je dan hoofdstukken, maar dat hoeven we niet meer te weten) moest worden ‘ingevuld’. Geen akelig priemgetal à la 53, ook niet een mooi kwadraat, als 49 en zelfs niet zo’n gelikte macht van twee, zoals 64, wat in ons binaire tijdperk toch niet had misstaan. Nee, het moest een Top Vijftig worden, met de mogelijkheid van dalers en nieuwe binnenkomers. Zo vloeibaar als die Canon is, zo onwrikbaar is dat getal.
Die nieuwe binnenkomers zijn een kwestie van smaak. Machtige boze witte mannen, zoals Floris de Vijfde en die Willem Drees met zijn grote smoel, moesten wijken voor Anton de Kom en Marga Klompé, die er blijkbaar veel meer toe doen. De geschiedenis verandert in retrospectief immers voortdurend, zoals je vanaf een bergtop anders terugkijkt op de afgelegde route dan vanuit een dal verderop. Maar met die canonswijziging worden er complete katernen uit ons geschiedenisboek gerukt, alleen maar om plaats te maken voor nieuwe, met zelfs een pagina voor plakplaatjes van onze voetbalvrouwen. Vraaggestuurde geschiedenis.
Behalve Drees is dus ook de Gasbel als ‘venster’ geschrapt. Maar geen paniek, alle gaswinningsellende, de aardbevingen en het versterkingsdrama krijgen aandacht in het nieuwe raampje Kolen en Gas. Het weiland van boer Boon staat er nog steeds in. Geen hoofdletters meer, maar (nog) niet in de kleine lettertjes. We hebben het gehaald, althans, tot de volgende Canon.
Daarin maken we ongetwijfeld plaats voor een venstertje Corona of voor de Nieuwe Beeldenstorm, nu in heel Nederland beelden van slavenhandelaren als Pim Fortuyn, Piet Hein, Witte de With en Gandhi worden beklad. Want wat de Canon kan, dat willen beeldenstormers ook: de geschiedenis herschrijven. Het is een kwestie van tijd voor ook het Gasmolecule langs de A7 weer eens aan de beurt komt als symbool van het door boze witte mannen over ons afgeroepen gasdrama.
Maar of de gaswinning nou op de mestvaalt van de Canon belandt of sneuvelt in een beeldenstorm, het zal nog erg lang duren voor een Groningse leerling zegt: ‘Huh, gaswinning, maar die hoefden we toch niet te leren?’