d' Olle Grieze, het icoon van Stad en Ommeland
29 juni 2020, 20:48 • 3 minuten leestijd
In het kader van onze Grunneger Week, iedere dag aandacht voor een Grunneger cliché.
Vandaag d' Olle Grieze.
Want zie ik die Olle, die Olle, Olle Grieze dan ben ik ja niet ver meer van hoes, Want hoor ik die Olle, die Olle, Olle Wieze, dan voel ik me weer hailendaal thoes.
Zo gaat het refrein van het nummer d’ Olle Grieze uit 1965 waarin de Amsterdammer Max Anders en zijn Friese vrouw Betsy hun liefde voor de Groninger Martinitoren bezingen. Aan de ene kant vreemd, maar aan de andere kant ook wel weer begrijpelijk want d' Olle Grieze is het icoon van Stad en Ommeland en vermoedelijk het meest bezongen bouwwerk van Groningen
Baksteen
Maar waar komt de naam d' Olle Grieze, de oude grijze, vandaan? Om een lang verhaal kort te maken; eigenlijk is de Martinitoren, net als alle andere kerktorens in Groningen gemaakt van bakstenen, naar schatting zijn er zo'n 1,2 miljoen gebruikt voor de bouw van de toren. Maar om die bakstenen toren zit een laag Bentheimer zandsteen. Een materiaal dat van oorsprong een licht geelbruine kleur heeft maar dat door verwering grijs kleurt.
Het moet een enorm karwei zijn geweest om alle deze blokken steen uit een steengroeve in het Duitse graafschap Bentheim, globaal naast Twente gelegen, naar Groningen te transporteren. Dat ging met een kar over land via Coevorden, Emmen en Zuidlaren naar de stad en dat kostte een kapitaal, maar het ging Groningen in de tijd van de bouw heel goed en dat wilden de Stadjers ook laten zien door de toren een luxe uitstraling te geven. En hoe ouder het Bentheimer zandsteen wordt, hoe grijzer het er uit gaat zien. Zo ontstond het grijze uiterlijk van de Martini.
Ik reis naar oost ik reis naar west, ik trek van noord naar zuid.Maar waar ik kom, of waar ik ga, naar een punt kijk ik uitWant zie ik die Olle, die Olle, Olle Grieze dan ben ik ja niet ver meer van hoes, Want hoor ik die Olle, die Olle, Olle Wieze, dan voel ik me weer hailendaal thoes.
Schrijfwijze
De Martinitoren is gebouwd tussen 1468 en 1554 maar wanneer de naam ‘d’ Olle Grieze’ is ontstaan is niet te achterhalen. De oudste schriftelijke bron is een verslag uit 1934 van de Grunneger verain in Hilversum. Daar is sprake van d’ olle grieze Martinitoren. Maar vermoedelijk is de naam veel ouder.
Er zijn een aantal verschillende schrijfwijzes in omloop. Over Olle Grieze is iedereen het wel eens, maar dan het lidwoord. Is het: de, ‘d, d’, ‘D, of D’ Olle Grieze? Je komt ze allemaal tegen. Henk Scholte van het Centrum Groninger taal en cultuur is resoluut: 'Het is d’ Olle Grieze.' kleine letter d, met een apostrof erna.
Parijs heeft wel de Notre Dame en Londen z’n Big Ben voor mij is de Martini toch de mooiste die ik ken.Want zie ik die Olle, die Olle, Olle Grieze dan ben ik ja niet ver meer van hoes, Want hoor ik die Olle, die Olle, Olle Wieze, dan voel ik me weer hailendaal thoes
De Martinitoren speelt een grote rol in het imago en de uitstraling van Stad en Ommeland. Groninger producten hebben vaak een afbeelding van de Martini op hun verpakking. En er is van alles naar vernoemd, bier en drop, café en supportersvereniging, iedereen tooit zich trots met d' Olle Grieze. Want wat de tulp is voor Nederland, dat is d' Olle Grieze voor Groningen.
En meezingen met Max en Betsy kan:
