Het Peerd van Ome Loeks: een Groninger cliché
30 juni 2020, 17:30 • 3 minuten leestijd
In het kader van onze Grunneger Week, iedere dag aandacht voor een Grunneger cliché.
Het Volkswijsje
Het is onduidelijk waar en wanneer de tekst is ontstaan, maar de melodie van het Peerd is al heel oud. Het is dezelfde wijs als van het Sinterklaasliedje ‘daar wordt aan de deur geklopt’ en beiden zijn gebaseerd op het lied ‘O, du lieber Augustin’, een Weens volksliedje van rond 1720.
De melodie is ook gebruikt voor een Duits studentenlied over een paard dat doodging omdat hij geen eten kreeg. Daarmee zitten we al heel dicht tegen het lied over ons Peerd van Ome Loeks aan.
Guster nog goud gezond, sluig 'e mit steert in ’t rond Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Peerd van Ome Loeks is dood, Loeks is dood, Loeks is dood, Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Het verhaal
In de loop der tijd zijn er meerdere Loeksen aangewezen die dé Ome Loeks zouden zijn. Loeks Kuiter uit Kiel-Windeweer, Loeks Hansen uit Delfzijl en Loeks Bolhuis uit Groningen. Maar de meest plausibele kandidaat is stalhouder Loeks (Lukas) van Hemmen.
Hij was pikeur en eigenaar van café en stalhouderij De Slingerij in Groningen. Toen zijn beroemde renpaard Appelon onrustig was en de stalknecht trapte, dreef van Hemmen het paard met een hooivork naar achteren en verwondde het aan de neus waardoor het ziek werd en een paard dagen later aan koliek overleed.
Toen het dode paard werd afgevoerd stonden een paar straatjongens te zingen: 't Peerd van Ome Loeks is dood'. En zo zou het lied zijn ontstaan.
Peerd van Ome Loeks is dood, Loeks is dood, Loeks is dood, Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Het beeld
In 1952 doet een zekere Steeman het voorstel om souvenirs van het Peerd te gaan verkopen. Dat zet de gemeente en de Raad voor de Kunst aan het denken en in 1955 krijgt de Amsterdamse kunstenaar Jan de Baat opdracht een beeld van Peerd en Loeks te maken.
De combinatie van een kunstenaar, een commissie en politiek is geen gunstige en het duurt tot 1959 voordat het beeld klaar is en men het eens is over de plek waar het moet komen: het stationsplein.
Maar op verzoek van de NS komt het paard met de kop naar het Hoofdstation te staan zodat de reizigers die de trein verlaten niet tegen de kont van het paard aan kijken. Het beeld is uiteindelijk geplaatst en dat was het dan, een officiële onthulling is er nooit geweest.
Haar 'k hom moar vreten geven, din was 't wel in leven bleven. Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Een cliché en een icoon
De kans is groot dat het lied over het Peerd een bewerking is van het Duitse studentenlied met hetzelfde onderwerp. Vermoedelijk zijn er later 'Loeksen' bij gezocht, maar het blijft een bijzonder lied.
Want de meeste volkswijsjes en verhalen zijn inmiddels in de vergetelheid geraakt maar door het beeld is het Peerd van Ome Loeks een van de Groninger iconen geworden. Een heel bijzondere, want zeg nou zelf: hoeveel liedjes zijn er gemaakt waarin een dood paard bezongen wordt?
